آلاشت، یکی از شهرهای شهرستان سوادکوه در استان مازندران است زادگاه رضاشاه پهلوی شهری زیبا و کوچک با تعداد کمی خانوار، کوچه‌های تنگ و باریک و خانه‌هایی خشتی و گلی با سقف‌های تیرچوبی است.

نام آلاشت در زبان محلی به معنی آشیانه عقاب است. وجه تسمیه آن نیز احتمالاً وجود عقاب‌های فراوان در کوه‌های بلند این منطقه‌است. منطقه آلاشت نیز با طبیعت زیبای خود دارای آبشارها و اقلیم بی نظیری است، یکی از این آبشارها به نام آبشار نارم در روستای چرات واقع در هجده کیلومتری جنوب غرب آلاشت است.

این شهر زیبا و باطراوت با دارا بودن آب و هوای پاک و مفرح کوهستانی، بافت تاریخی به ثبت رسیده در فهرست میراث ملی، بقاع متبرکه امامزادگان، بنای مسجد امام حسین (ع) یا مسجد سپهسالار با معماری منحصربه‌فرد معاصر، زمان ساخت سال (۱۳۵۲)، موزه مردم شناسی در ساختمانی با قدمت بالغ بر ۱۵۰ سال، رصدخانه و جاذبه های فراوان دیگر از مکانهای دیدنی مازندران به شمار می آید. 

خانه‌ای که رضاشاه در آن به‌دنیا آمد، خانه عموی رضاشاه می‌باشد (۲۴ اسفند۱۲۵۶) که به غلط در برخی از وبلاگ‌ها و سایت‌ها به منزل رضاشاه تعبیر می‌شود، این مکان درحال حاضر موزه مردم شناسی آلاشت بوده و عموم مردم برای بازدید از آن به این مکان سفر می‌کنند.                          

نام مازندران در شاهنامه فردوسی

در شاهنامه فردوسی روایت شده است که رستم سنگی بزرگ به سوی دیوان پرتاب می‌‏کند و آن سنگ در مازندران فرود می‏‌آید. این سنگ شاید همان سنگی باشد که امروزه در نزدیکی یکی از روستاهای مجاور آلاشت به نام " گلیون" قرار دارد و به (رستم دکت restem daket) به معنی جایی که رستم افتاده است معروف است. اگرچه نام آلاشت در شاهنامه نیامده است ولی مکانهای دیگری از مازندران همچون ساری، آمل، تمیشه در شاهنامه‌ی فردوسی آمده است و این موضوع نشان از پیشینه‌ی این سرزمین در ایران دارد.

شهر آلاشت نمونه زیبایی از همزیستی زندگی مدرن و سنتی است. عناصر دنیای مدرن بدون آنکه لطمات زیادی به جریان زندگی کهن وارد سازند خودرا درون آن جای داده‌اند. کوچه‌های بسیار باریک که فقط دونفر می‌توانند از کنار هم عبور کنند از خصوصیات آلاشت است. خانه‌ها عموماً خشتی و سقف‌ها تخته پوشند. قبل از ورود به شهرآلاشت محله‌ای وجود دارد که نزد مردم آن به نام کاربار معروف است.

دراین محلهٔ کوچک تاسیسات مهمی از قبیل پمپ بنزین، هواشناسی، هتل ورصد خانه وجود دارد پمپ بنزین نیز همدوره با زمان ساخت مسجد بوده و در سال ۱۳۵۰ ساخته شده است. بعد از کاربار و درنزدیکی شهر آلاشت جایی به نام کاربار تپه‌سر قراردارد که از آن به نام پاتوق شبهای مردم آلاشت نیز یادمی‌شود که اهالی آلاشت شبهای تابستان دراین مکان در کنار یکدیگر جمع می‌شوند و گپ می‌زدند.

بعد از کاربار تپه سر دوراهی  وجود دارد که راه سمت راست آن با  سربالایی به فروشگاه مسجد شهرداری مخابرات و روستاهای زیحون و سواد رودبار ختم می شود وراه سمت چپ هم که سر پایینی است به شهر آلاشت و موزه مردم شناسی (زادگاه رضاشاه) وروستاهای چرات وانند می‌رسد. اغلب کوچه‌ها سنگفرش شده‌اند.و فضایی دلنشین برای گردشگران را خلق کرده است.

آب آشامیدنی آلاشت از چشمه‌ای به نام «هری خامه» تامین می‌شود که به اعتقاد اهالی خاصیت دارویی دارد.

ویژگی منحصر به فرد اقلیمی شهر آلاشت نظیر ارتفاع زیاد از سطح دریا، نداشتن آلودگی هوا و آلودگی نوری، داشتن آسمانی صاف و بدون غبار، این مرکز را به بهشتی برای منجمان و رصدگران تبدیل کرده است.

 رصدخانه آلاشت

مجموعه رصدخانه و آسمان نمای آلاشت با نام رصدخانه آیت الله صالحی مازندرانی به عنوان نخستین رصدخانه آماتوری استان مازندران است که در سال ۱۳۸۶ بوسیله شهرداری آلاشت روی یکی از تپه های این شهر بنا شده است.

در این رصدخانه تلسکوپ۱۴ اینچ LX200R زیر گنبدی به قطر ۴ متر نصب شده است. از دیگر امکانات مجموعه می توان به آسمان نما، ترازوی نجومی، مجموعه کامل نرم افزارها، کتب و عکس و پوسترهای اخترشناسی، اتاق رایانه و سالن همایش اشاره کردرصد خانه آلاشت شب‌های پنج‌شنبه برای بازدیدعموم آزاد است. جهت هماهنگی و کسب اطلاع بیشتر می توانید با شهرداری آلاشت به شماره تماس: ۰۱۲۴-۵۳۳۲۰۸۴ تماس حاصل کنید.

زادگاه رضا شاه پهلوی

خانه‌ی رضاشاه پهلوی ، خانه‌ی پدر بزرگ رضا سوادکوهی معروف به مرادعلی خان ، خانه عموی رضا ماکسیم به نام مصطفی خان و یا موزه مردم شناسی حال حاضر شهر آلاشت که در سال ۱۳۴۸ به نام «محله قدیمی آلاشت و محیط اطراف زادگاه رضاشاه » در فهرست آثار ملی قرار گرفت ، اولین بافت تاریخی استان مازندران ، همه بهانه‌ای است تا در این عمارت ۱۵۰ ساله به تماشای زندگی مردم آن منطقه برویم .

پس از ورود به شهر آلاشت در قسمت پایین شهر، محله پهلوان خیل در انتهای جاده پایین آلاشت و در غرب شهر واقع شده است؛ جاده به گونه‌ای طراحی شده که شهر آلاشت را از پایین می‌توان دور زد و به میانه آن رسید. این خانه  پس از فراز و نشیبهایی تبدیل به موزه مردم شناسی شده است که در اواخر سال ۱۳۸۷ به موزه تبدیل شد و مشخصات آن  به این ترتیب است :

شماره ثبت در فهرست آثار ملی ایران : ۸۶۷ تاریخ ثبت ۱۹/۰۴/۱۳۴۸ هجری خورشیدی

مختصات جغرافیایی ، آب و هوا ، نقشه خانه زادگاه رضاشاه و … : E 52″50’09.67 N 36″04’00.76

ارتفاع از سطح دریا : ۱۶۸۹ متر

محله قدیمی آلاشت

این اثر ملی به خاطر محل تولد رضا پهلوی به نام ایشان مصادره شده است اما این اثر در سیاهه آثار ملی به نام «محله قدیمی آلاشت» ثبت ملی شده ، محله‌ای که نشانگر معماری مردم آن سرزمین در سالهای گذشته است، مردم محلی آلاشت می‌دانند که این خانه متعلق به عموی رضا پهلوی معروف به مصطفی خان است که قبلها متعلق به پدر ایشان مرادعلی خان یعنی پدر بزرگ رضا شاه بوده است . 

ایجاد سوییت های شهرداری با هدف توسعه گردشگری

شهرداری آلاشت با هدف توسعه گردشگری و تسهیل در شرایط اقامتی در این شهر، اقدام به احداث واحدهای ویلایی در قالب سوییتهای مبله و معمولی کرده است. از آنجایی که در حال حاضر هیچ مهمانسرا و یا هتلی در شهر فعال نیست، سوییتهای شهرداری مکان مناسبی هستند که مسافران می توانند با آسودگی از آن استفاده کنند.

علاوه بر این مردم این روستا صنایع دستی مخصوص به خودرا تولیدمی‌کنند که می‌توان ازآنها خرید کرد وسوغات این شهر زیبا را نیز به عنوان یادگاری به همراه داشت.

موزه‌ مردم شناسی شهرستان آلاشت علاوه بر اشیا موزه‌ای موجود نشان از نوع زندگی و فرهنگ زیستی این منطقه دارد، موقعیت ساختاری و تاریخی خود بنا نیز سندی از رجال ویا حوادث تاریخی کشورمان است که دارای ارزش تاریخی - فرهنگی می‌باشد.

مردم‌شناسی یا انسان‌شناسی‌فرهنگی در واقع تحقیقات مردم‌شناسان درباره‌ی زندگی اقوام مختلف، شواهد جالب و قابل استنادی از زندگی اجتماعی انسان را بدست می‌دهد و روانشناسان اجتماعی و جامع شناسان از حاصل این مطالعات کمک بسیار می‌گیرند.موزه‌های مردم‌شناسی از گروه موزه‌های تاریخ هستند که به طور مثال به دورانی از تاریخ یک کشور و یا فرهنگ زیستی مردم دریک منطقه می‌پردازد.

موزه‌های انسان شناسی فرهنگی مستقر در مکانهای مختلف از جاذبه‌ی بسیاری برخوردارند، باعث شناخت اقوام مختلف از بخشی از محیط زیست انسانی خود شده و احترام به آن و پایداری فرهنگ‌ها و سنت‌ها و زنده نگه داشتن آنها می‌شود. بسترهای فرهنگی و طبیعی بسیار کمک کننده هستند تا یک موزه از موقعیت بهتری برخوردار باشد یکی از موزه‌های مردم شناسی فرهنگی در ایران موزه مردم شناسی آلاشت است.

پیشینه و تاریخچه موزه مردم شناسی آلاشت (خانه‌ی زادگاه رضاشاه)

این خانه متعلق به پدربزرگ رضاشاه، معروف به مراد‌علی‌خان (کشته شده در جنگ هرات در سال ۱۸۵۶ میلادی) بوده که بعدها این عمارت در اختیار مصطفی‌خان برادر عباسعلی‌خان پدر رضاشاه قرار می‌گیرد. طبقه دوم ساختمان موزه مردم شناسی آلاشت در سال ۱۳۳۶ هجری خورشیدی بر اثر زلزله تخریب شده و در سال ۱۳۴۸ خورشیدی، وزارت فرهنگ و هنر به دستور وزارت دربار خانه پدری رضاشاه را خریداری کرده و در همان سال هم محله قدیمی روستای آلاشت (که بعدها شهر شد) به عنوان تنها بافت تاریخی استان، با شماره ۸۶۷ ثبت ملی می‌شود. از سال۱۳۴۹ تاسال ۱۳۵۳، طبقه دوم موزه مردم شناسی آلاشت را بر اساس بافت قدیمی بازسازی کرده البته در بافت آن تغییری ایجاد نشد ودر (سال۱۳۵۳ خورشیدی) خانه‌ی زادگاه رضاخان به عنوان یک ساختمان فرهنگی و با عنوان موزه‌‌ی رضاشاه پهلوی احیا و تا سال ۱۳۵۸ فعال بوده است. پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی یک سال به عنوان دبیرستان استفاده می‌شود و در این سال بدترین تخریب‌ها در موزه مردم شناسی آلاشت اتفاق می‌افتد.

در سال ۱۳۵۹ ساختمان به وزارت آموزش و پرورش سپرده می‌شود. پس از آن به کتابخانه عمومی آلاشت تبدیل می‌شود. در سال ۱۳۸۲ خورشیدی شهردار وقت طرحی می‌دهد که با کمک رئیس سازمان میراث فرهنگی این ساختمان برای موزه مجددا آماده شود که متاسفانه این تلاش‌ها به جایی نمی‌رسد تا اینکه در سال ۱۳۸۷ با کمک شهرداری و اهالی، ساختمان به عنوان نمایشگاه مردم شناسی کار خود را آغاز می‌کند و بعد از سفر رییس جمهوری وقت به عنوان یکی از مصوبه‌های دولت نهم در تجهیز موزه مردم‌شناسی آلاشت، اقداماتی صورت گرفت و در سال ۱۳۸۸ به عنوان «موزه مردم شناسی شهر آلاشت» رسماً افتتاح می‌شود.

مشخصات و معماری موزه مردم شناسی آلاشت

این عمارت در دو طبقه در زمین به ابعاد ۱۸ در ۱۸ متر بنا شده است این عمارت با خرپای چوبی و سقفی از چوب بنا شده بود .

که بعدها سقف شیروانی شد و با توجه به معماری مناطق  شمالی با تزئیناتی از شیرسرهای چوبی در زیر شیروانی و سقف چوبی بی نظیر با تزئینات کار شده در برخی از بخشهای ایوان چشم نواز است.

وجود دو ایوان که در دو طبقه وجود دارد زیبایی دو چندان به این بنا بخشیده است.

 یک درخت گلابی وحشی در مرکز حیاط خود نمایی می‌کند ، پس از ورود به عمارت اتاق شماره یک موزه در دست راست و اتاق دفتر موزه در سمت چپ واقع شده، برای بازدید بهتر است .

از پله های بعد از دفتر به سمت بالا مسیر را ادامه دهید و پس از بازدید اتاقهای طبقه اول را بازدید کنید، از پله‌های طبقه اول که وارد حیاط شوید ، اتاقی در سمت چپ قرار دارد که مطبخ و انبار خانه بوده و در گوشه ضلع جنوب غربی بنا سرویس بهداشتی قرار دارد.

راهرو طبقه اول موزه مردم شناسی شهر آلاشت

شما می توانید ضمن بازدید از داخل خانه‌ای قدیمی و سنتی، با ابزارهای زندگی سنتی اهالی قدیمی این روستا هم از نزدیک آشنا شوید و می توانید انواع ابزارهای ریسندگی، ظرف‌های فلزی و چوبی، چراغ های نفتی و گردسوز، داس و تبر و ترازو و چرتکه و سایر ابزار زندگی مردمان مازندران را از نزدیک مشاهده کنید.

این موزه نوروز سال ۱۳۸۸ با هدف معرفی مردم شناسی و شیوه‌های زندگی مردم منطقه آلاشت و سوادکوه راه اندازی شد، بخشی از اشیاء موزه را اهالی به موزه اهدا کرده‌اند و بخشی را نیز سازمان میراث فرهنگی از تهران و استان‌های دیگر آورده است.

آقای رستمیان ، مدیر موزه اظهار داشت:

که ما با داشته‌های تاریخی و طبیعی آلاشت ایجاد جذابیت می‌کنیم و در عمل برای موزه تبلیغ می‌کنیم.

داشته‌های این منطقه هنوز برای خیلی از مردم شناخته شده نیست، وقتی گردشگران به آلاشت می‌آیند در کنار عبور از کوچه پس کوچه‌های زیبا، طبیعت بکر، گل‌های وحشی، دره پر از ابر، رصدخانه ستاره شناسی آماتوری ایران و حیات وحش حفاظت شده که می‌تواند درختان سیاه ریشه مانند گردو، فندق و گیلاس را در خود پرورش دهد. خانه‌های خشتی با سقف چوبی، موزه هم بسیار قابل بازدید است.

 در این موزه دو اثر شدیدا مورد توجه مردم است؛  یکی گهواره‌ای قدیمی و دیگری چکمه‌ای نظامی، عوام بر این تصورند که گهواره ، گهواره‌ی رضاشاه است و چکمه هم متعلق به ایشان ، در حالی که گهواره اهدایی یکی از اهالی به موزه است و چکه هم متعلق به پسرعموی رضا شاه سرتیپ همت‌الله پهلوان.

در سال گذشته بالغ بر ۳۵ هزار نفر از موزه مردم شناسی آلاشت بازدید داشته‌اند، اشیاء داخل موزه مربوط به گذشته اهالی همین منطقه است. این اشیا از دوبخش تشکیل شده است، یکی مربوط به زندگی روزمره مردمان این سرزمین که نشانی از فرهنگ زیستی آنان داشته و دیگری صنایع دستی. از اشیاء داخل موزه می‌توان به منبرهای چوبی حسینه‌های آلاشت و چکمه‌های نظامی سرتیپ همت الله پهلوان ، سماور قدیمی، چراغ نفتی، کتری مسی، پارچ چوبی، آفتابه لگن قدیمی و دیگر اشیای چوبی موزه اشاره کرد.

قدیمی ترین شئی موزه نردبانی است قدیمی به نام «کاتی» به معنای بخش بخش که نوعی نردبان است و ۳۵۰ سال قدمت دارد و از چوب درخت گلابی وحشی ساخته شده است.  

در این موزه اشیا بیش از همه چوبی هستند این امر برمی‌گردد به این موضوع که در این منطقه جنگل راش به وفور وجود دارد ودر ساخت ادوات مورد نیاز از چوب استفاده کرده‌اند. در این موزه مشکی چوبی که  در زبان محلی به آن (تُلُم) می‌گویند، قابل بازدید است تلم  وسیله ای است که تنه درختی را خالی کرده‌اند و برای گرفتن چربی شیر از آن به عنوان «مشک» بهره می برند.

جوله نیز پارچی چوبی است که در اندازه های مختلف در این موزه قابل رویت است.

متاسفانه این اثر که به نام “محوطه قدیمی آلاشت ثبت ملی شده و تنها و اولین اثر بافت استان مازندران می‌باشد، در حال تخریب است !صنایع دستی آلاشت و دست بافته های بانوان آلاشتی که شامل انواع جاجیم ،جوراب میباشد،شهرت جهانی دارد.

آلاشت زیبا هر ساله پذیرای تعداد زیادی از هموطنان‌مان است.