پولی که از ارزش افزوده یا ثروت انباشته شده بر روی یک کالا به دست می آید بین افراد مختلفی تقسیم می شود مثلا وقتی یک کارخانه تولیدی اقدام به تولید کیف چرم می کند در مراحل مختلف تولید کیف بر ارزش آن افزوده می شود و قیمت کیف بالاتر می رود این افزایش قیمت بین کارگران به عنوان حقوق و دستمزد، هزینه های استهلاک ماشین الات و تعمیرات آن، مالیات به دولت، سود برای سهامداران و صاحبان شرکت و غیره تقسیم شده و همه از آن بهره مند می شوند. برای محاسبه نرخ ارزش افزوده و مبلغ ان می توان در سطوح مختلف اقتصادی این کار را انجام داد مثلا می توانیم در در سطح طبقه، بخش، گروه، قسمت یا کل اقتصاد انجام دهیم. طبق در اقتصاد به واحد های اقتصادی با فعالیت مشابه گفته می شود و گروه متشکل از چند طبقه است و در ادامه بخش متشکل از چند گروه و قسمت از چند بخش تشکیل شده است. محاسبه ارزش افزوده را در هر سطحی که انجام دهیم باید از یکی از سه روش ذیل استفاده نماییم:

• روش تولید یا تفریق برای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده

این روش برای کلیه سطوح اقتصادی از جمله طبقه، بخش، گروه، قسمت و کل اقتصاد قابل استفاده می باشد و برای محاسبه ارزش افزوده باید ارزش ستانده موسسه را از مجموع مصارف واسطه بکار رفته در جریان تولید کالا ها و خدمات تفریق کرد. این کار باید در طول یک دوره مالی انجام شود و عددی که بدست می اید میزان ارزش افزوده را نشان می دهد.

• روش جمع یا توزیع برای محاسبه ارزش افزوده که روشی متداول است

در این روش ارزش افزوده را از توزیع میزان آن به عوامل تولید بدست می آورند یعنی ارزش افزوده از تجمع هزینه  جبران خدمات، هزینه استهلاک و مالیات و مازاد عملیاتی محاسبه می شود. موضوع مهمی که در این روش باید مورد توجه قرار بگیرد این است که در مورد موسساتی که به جز مالیات های مستقیمی که به دولت پرداخت می کنند موظف به پرداخت یکسری مالیات های غیر مستقیم هم هستند یا مثلا برای تولید محصول خود از دولت یارانه دریافت می کنند یعنی جزو کالاهای حساس می باشند این موسسات باید برای محاسبه ارزش افزوده مالیات های غیر مستقیمی را که پرداخت می کنند از یارانه دریافتی کسر کرده و عدد بدست امده را به ایتم های ذکر شده در سطر اول بیفزایند.

• روش هزینه یا مصرف برای محاسبه ارزش افزوده

در این روش بر اساس نوع مصرف نهایی و نه بر اساس کل فعالیت اقتصادی موسسه ارزش افزوده محاسبه می شود. برای عملی شدن این روش از محاسبه باید مصرف نهایی خانوارها، خدمات دولتی ، خدمات خصوصی و غیر انتفاعی و سرمایه های ثابت و واردات و صادرات بدست امده و در محاسبه ارزش افزوده مورد استفاده قرار بگیرد. روش های اشاره شده در بند الف و ب و ج روش های متداول در محاسبه ارزش افزوده بوده و برای بدست اوردن هر یک باید یکسری اطلاعات اولیه جمع آوری گردد. به طور کلی برای محاسبه ارزش افزوده به روش های اشاره شده باید به شکل ذیل عمل کنیم:

روش تفاضلی

کل فروش – خدمات و مواد خریداری شده

روش تجمعی

سایر هزینه های توزیع شده + هزینه نیروی انسانی +سود + استهلاک

روش توزیع

جبران خدمات کارکنان + استهلاک + سود و زیان حاصل از عملیات + خالص مالیات ها

حالا با یک مثال ساده نحوه محاسبه ارزش افزوده را توضیح می دهیم :

مثال: یک کارگاه کیف چرم را در نظر بگیرید که کیف های چرمی تولید می کند. این کارگاه برای تولید کیف های خود به یکسری مواد اولیه نیاز دارد که قیمت هر کدام از این مواد اولیه برای ساخت یک کیف متفاوت و به شرح ذیل است:

چرم خام ۴۵۰۰۰ ریال

آستر کیف ۳۵۰۰۰ ریال

چسب کیف ۲۰۰۰ ریال

نخ دوخت ۱۰۰۰ ریال

جمع هزینه مواد اولیه برای ساخت یک کیف معادل ۸۳۰۰۰ ریال می شود اما تولید کننده بعد از اینکه بر روی مواد اولیه کار انجام داد و کیف را تولید کرد ان را به مبلغ ۹۵۰۰۰ ریال می فروشد در نتیجه ارزش افزوده یک کیف به شکل ذیل بدست می آید:

ارزش افزوده = فروش – خرید  در نتیجه :    ارزش افزوده = ۹۵۰۰۰-۸۳۰۰۰= ۱۳۰۰۰ ریال می شود.