میدان نقش جهان  یکی از زیباترین جاهای دیدنی و میدان های جهان به طول تقریبی ۵۰۷ و عرض ۱۵۸ متر است که همانند زنجیری چهار اثر تاریخی بی نظیر دنیا را به هم پیوند داده است : مسجد شیخ لطف الله، مسجد امام، سر درب بازار قیصریه و کاخ عالی قاپو.همچنین پیرامون میدان نقش جهان دویست حجره دو طبقه قرار دارد.

با انتخاب اصفهان به پایتختی در عهد صفویه و گسترش این شهر، میدان نقش جهان به جای میدان کوچکی که از دوران تیموریان باقی مانده بود احداث گردید.به هنگامی که دو مسجد امام و شیخ لطف الله و سردر بازار قیصریه ساخته شد این ۳ بنا با طاقهای متحدالشکل به هم مربوط شدند و با پایان یافتن میدان و خاتمه تزیینات، کف آن شن ریزی و مسطح شد.

از این زمان بود که میدان نقش جهان برای انجام مسابقات و بازی های معمول آن عصر مانند چوگان و قاپوق اندازی مورد استفاده قرار می گرفت و سان و رژه سربازان و سپاهیان نیز در همین محل انجام می شد.در طول دوران ساخت میدان نقش جهان و پس از آن در سراسر دوران صفویه، میدان زنده و فعال بوده، لیکن در دوران شاه سلیمان و شاه سلطان حسین، به تدریج از رسیدگی به میدان خودداری شده است. در ایام سلطنت شاه سلطان حسین، جوی های آب به تدریج راکد شده و آخرین درختان باقیمانده از درختانی که شاه عباس به دست خود کاشته بود، خشکیده اند.

استاد محمدرضا و استاد علی اکبر اصفهانی، نام دو تن از معمارانی است که میدان را طرح ریزی نموده و آن را به شکل فعلی بنا نهاده اند. نام این دو معمار بر سردر بناهای پیرامونی میدان به چشم می خورد.در دوره قاجار، این میدان نیز مانند سایر بناهای تاریخی اصفهان مورد بی توجهی قرار گرفت. بخش هایی از میدان در طول دوران آشفتگی ایران از حمله اشرف افغان تا استقرار حکومت قاجاریه، تخریب گردید. بخش هایی نیز از جمله عمارت نقاره خانه در دوره قاجار از میان رفت.از زمان حکومت رضا شاه تا امروز، کار مرمت و بازسازی این ابنیه بطور مداوم ادامه دارد.

بیشتر سیاحان و جهانگردانی که از اصفهان مطلب نوشته اند بر شکوه و عظمت میدان نقش جهان تاکید کرده و از حضور سفرا و نمایندگان خارجی و سایر اتباع کشورهای دیگر در این میدان خاطراتی را ذکر کرده اند.امروز نیز میدان نقش جهان اصفهان یکی از گردشگاه های مهم و از دیدنی های اصفهان است که سیاحان و گردشگران خارجی و مسافران ایرانی با شوق از آن دیدن می کنند.

بازار قدیمی اصفهان در دورادور میدان نقش جهان نیز یکی از مهمترین نقاط تولید و عرضه صنایع دستی کشور به شمار می رود. این بازار که صنعتگران و هنرمندان اصفهانی هر یک در حجره ای از آن مشغول به تولید صنایع دستی مانند قلم کاری، مسگری و … هستند. بازار زیبای میدان نقش جهان بیشتر صنایع دستی، یادمانها و سوغات های نقاط مختلف کشور را در خود جمع آورده است و این خود یکی از دلایل محبوبیت میدان نقش جهان در میان گردشگران داخلی و خارجی است.

قهوه خانه هایی در اطراف میدان نقش جهان دیده می شود. این قهوه خانه ها برای گذراندن وقت شاعران، هنرمندان، درباریان و بعضی از سران مملکتی و سرگرم ساختن خود به تفریح هایی از جمله مشاعره و شنیدن حکایات ایجاد می شد. همچنین محل مذاکرات تاریخی که بین فرستادگان خارجی و دولتمردان ایرانی صورت می گرفت در میدان نقش جهان بود.

درشکه سواری در میدان نفش جهان از مشاغل سنتی اصفهان است که برای جابه جایی گردشگران وتوریست های خارجی و نیز معرفی فرهنگ و آثار تاریخی اصفهان استفاده میشود.میدان نقش جهان در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۱۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. همچنین این میدان در اردیبهشت ۱۳۵۸ و جز نخستین آثار ایرانی میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت جهانی رسیده است.

میدان نقش جهان در قلب مجموعه تاریخی نقش جهان قرار دارد. سه بنای مسجد امام، مسجد شیخ لطف الله و سر در بازار قیصریه با طاق های متحدالشکل به هم مربوط شده اند. این میدان محل انجام مسابقات و بازی های معمول آن عصر (چوگان، قاپوق اندازی) بوده است. چهار طرف میدان، چهار بازار قرار گرفته که به وسیله مغازه های داخل میدان به میدان مربوط می شوند.

این میدان ساخته شده عصر صفوی به طول ۵۰۷ متر و عرض ۱۵۸ متر طراحی گردیده است، این در حالی است که در همان دوره میدان دوژ پاریس با طراحی مربعی شکل که هر ضلعش تنها ۱۴۰ مترمربع بیش نداشت به فرمان هانری چهارم درسال ۱۶۱۲ میلادی بنا گردید. میدان امام از میدان سرخ مسکو نیز که یکی از گسترده ترین و نامی ترین میدان های جهان بود، گسترده تر است . میدان بزرگ شهر بروکسل بلژیک نیز با اندازه ای ۶۸*۱۱۰ متر از دیدگاه گستردگی کمتر از یک دهم میدان نقش جهان پهنه دارد. در قیاس با میدان کنکورد پاریس نیز میدان نقش جهان از دیدگاه تاریخی برتری دارد و پس از میدان تیان آنکمن در پکن دومین میدان بزرگ جهان به شمار می رود.

براساس سفرنامه های موجود، میدان جایگاهی مناسب برای اجرای مراسم و آیین های بی شماری بوده است که گاه دولتی و گاه مردمی به شمار می رفته است: بازی چوگان، آتش بازی، رژه نظامی و جشن های میهنی از آن جمله اند. میدان نقش جهان از سوی سازمان یونسکو به عنوان میراث فرهنگی بشری به ثبت رسیده است.این میدان با اندازه ها و هماهنگی که در ساخت و ساز آن شکل گرفته است در طی سده ها شگفتی اروپاییان را بر انگیخته است، میدانی که درست در اندازه و هم خوانی میدانی برای بازی چوگان است و گستره ای برابر با ۸۳۵۰۰ متر مربع را فرا می گیرد.

بناهای اطراف میدان:

در پیرامون میدان، مشهورترین و عظیم‌ترین بناهای تاریخی اصفهان مانند مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه (در ضلع جنوبی)، مسجد شیخ لطف‌الله (در ضلع شرقی)، عمارت عالی‌قاپو (در ضلع غربی) و سردر قیصریه (در ضلع شمالی) ساخته شده‌است. اطراف میدان را چهار بازار بزرگ احاطه کرده‌اند. عایدات چهار بازار اطراف میدان، در سال ۱۰۱۷ قمری وقف چهارده معصوم شده‌است.مسجد امام: این مسجد، مهم‌ترین مسجدی است که از دوره صفویان در ایران برجای مانده‌است. کار ساخت این مسجد در سال ۱۰۲۰ هجری قمری آغاز شده و تزئینات نهایی آن در زمان شاه سلیمان به سال ۱۰۴۷ ه. ق. (معادل ۱۶۱۲ میلادی الی ۱۶۳۰ م.) پایان رسیده‌است. معمار این مسجد استاد علی اکبر اصفهانی و کتیبه سر در آن به خط علیرضا عباسی است.

مسجد امام (مسجد شاه)

سر در قیصریه: سردر قیصریه بنایی است در ورودی اصلی بازار بزرگ اصفهان. این بنا در گذشته نه‌چندان دور دارای سه طبقه و اکنون دارای دو طبقه‌است. طبقه سوم آن که تخریب شده، نقاره‌خانه را تشکیل می‌داده‌است که در آن با صدای موسیقی، اوقات روز را اعلام می‌کرده‌اند. این سر در به بازار بزرگ اصفهان باز می‌شود و در گذشته راه اصلی بازار اصفهان بوده‌است. سردر قیصریه شامل چهار درب فرعی، یک دروازه اصلی و یک حوض بوده که حوض آن حدود دهه ۱۳۴۰ شمسی به باغچه تبدیل شد ولی اکنون احیا شده‌است. علت نامگذاری این بنا، شباهت آن به یکی از بناهای شهر قیصریه بوده‌است. بر بالای سردر، نقاشی‌هایی به قلم رضا عباسی به چشم می‌خورد. ناقوس دیر هرمز و همچنین ساعت موجود در قلعه پرتغالی‌های جزیره هرمز، (به قطر حدود ۸۰ سانتیمتر) پس از فتح آن جزیره به اصفهان آورده شد و در بالای این سردر نصب شد.

عالی قاپو: کاخ عالی‌قاپو در ضلع غربی میدان در ۶ طبقه و به زیربنای حدود ۱۸۰۰ مترمربع، احداث شده‌است. ارتفاع نهایی این کاخ از سطح میدان ۳۴ متر بوده و در هر طبقه تزئینات هنری خاص خود را دارد. از خصوصیات بارز این بنا وجود خاصیت واکنش صوت و صدا در محل ورودی، تالار پذیرایی بسیار زیبا، تالار اصلی موسیقی و ۵۳ اتاق به منظور استفاده جهت اتاق نشیمن، اتاق جلسه، دولت‌خانه و محل استقرار سفرا و میهمانان است.

مسجد شیخ لطف‌الله: مسجد شیخ لطف‌الله یکی از بناهای پیرامونی میدان است که به عنوان مسجد اختصاصی شاه عباس بکار می‌رفته است. این مسجد به دستور شاه عباس ساخته شده‌است و تامارا سون (به انگلیسی: Tamara sonn) آن را به عنوان یکی از زیباترین بناهای مذهبی دنیا عنوان می‌کند. این بنا در سمت مشرق میدان قرار دارد. این مسجد در دوره قاجار به شدت تخریب شد و در زمان رضا شاه بازسازی گردید. کاشیکاری فعلی پوشش بیرونی آن مربوط به سال ۱۳۱۵ شمسی است. گنبد این بنا ۳۲ متر ارتفاع داشته و ساخت آن ۱۷ سال به طول انجامیده‌است.

تفاوت این بنا با سایر مساجد دوره صفوی این است که مسجد شیخ لطف‌الله دارای صحن نیست و مناره نیز ندارد. سردر مسجد به قلم ثلث علیرضا عباسی خوشنویس معروف صفوی مزین است.ابنیه تخریب شده این میدان: غیر از ابنیه‌ ای که اکنون موجودند، یادبودهای دیگری نیز در میدان نقش جهان وجود داشته که به تدریج کابرد خود را از دست داده و از میان رفته‌ اند. سرستون‌ های مرمرین که احتمالاً از تخت جمشید شیراز به اصفهان آمده بودند (امروزه یکی به چهلستون منتقل شده و دیگری در موزه ایران باستان تهران قرار دارد)، ۱۱۰ عراده توپ اسپانیایی (غنیمت فتح جزیره هرمز به وسیله امام قلی خان)، میله قپق به ارتفاع چهل متر در مرکز میدان (که امروزه به کلی از میان رفته‌ است) و نیز بنایی که ساعتی اروپایی در آن نصب شده بوده از آن‌ جمله‌ اند. همچنین در مجاورت مسجد شیخ لطف‌ الله، مدرسه‌ ای به نام مدرسه خواجه‌ ملک (بعدها مدرسه شیخ لطف‌ الله) وجود داشته که در زمان قاجاریه از میان رفته‌ است.علاوه برمنحصر به فرد بودن این میدان، بعلت واقع شدن مهمترین آثار تاریخی دوره صفوی در اطراف این میدان میتوان در یک روز از چندین مکان بازدید کرد.

بهترین زمان بازدید:

بهترین زمان بازدید از این میدان غیراز ایام تعطیل و سوگواری است که مکانهای دیدنی اطراف میدان نیزبازباشند. همچمنین ساعات اولیه روزبروید که زمان کافی برای بازدید از تمام مکانهای موجود در این میدان را داشته باشید و از گردش در خود میدان نیز لذت ببرید.

یکی دیگر از جاذبه های گردشگری استان اصفهان میدان بسیار زیبای نقش جهان است.