بیمه شدگانی که به سن قانونی (۶۰ سال سن تمام برای مردان و ۵۵ سال تمام برای زنان) برسند در صورتی که دارای حداقل سابقه پرداخت حق بیمه برای سال مورد نظر باشند، می توانند تقاضای بازنشستگی کنند.

حداقل سابقه پرداخت حق بیمه ۲۰ سال می باشد.

اما در چند مورد استثناهایی وجود دارد:

• وقتی که بیمه شده مرد یا زن حداقل ۳۰ سال تمام سابقه پرداخت بیمه داشته باشد، سن وی برای بازنشستگی از ۶۰ سال به ۵۰ سال برای مردان و از ۵۵ سال به ۴۵ سال برای زنان کاهش می یابد.
• بیمه شدگانی که حداقل ۳۵ سال تمام سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، شرط حداقل سن برای بازنشستگی آنان حذف می شود و این عده از بیمه شدگان با هر سنی می توانند درخواست بازنشستگی کنند.
• آقایان ۶۰ ساله  و خانم های ۵۵ ساله (و بالاتر) می توانند با داشتن ۱۰ سال تا ۱۹ سال سابقه هم تقاضای بازنشستگی بدهند که مستمری این دسته بر اساس میزان سابقه آنها پرداخت می شود (برای مثال اگر با ۱۶ سال سابقه بیمه بازنشسته شوند فقط مستمری ۱۶ روز را دریافت می نمایند) حتی با سابقه کمتر از ۱۰ سال (مثلا ۷سال) می توانند با خرید تفاوت سابقه تا ۱۰ سال (یعنی ۳ سال) سابقه بیمه خود را به ۱۰ سال رسانده و در نهایت با ۱۰ روز مستمری بازنشسته شوند.
• زنان بیمه شده مشمول قانون کار با ۲۰ سال سابقه کار و پرداخت حق بیمه و ۴۲ سال سن با ۲۰ روز حقوق می توانند بازنشسته شوند.
• در برنامه ششم توسعه زنان بیمه شده مشمول سایر قوانین استخدامی با ۲۰ سابقه کار و پرداخت حق بیمه و ۵۰ سال سن با ۲۰ روز حقوق می توانند بازنشست شوند

شرایط بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور:

• وقتی بیمه شده مدت حداقل ۲۰ سال متوالی و یا ۲۵ سال متناوب در کارهای سخت و زیان آور سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد می تواند بدون توجه به شرط سنی درخواست بازنشستگی نماید.
• هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان آور، یک و نیم سال محاسبه خواهد شد.

شرایط بازنشستگی جانبازان:

• جانبازان نیز می توانند با ۲۰ سال سابقه بازنشسته شوند و به میزان درصد جانبازی از سنوات ارفاقی بهره مند گردند. بازنشستگی از این طریق شرط سنی ندارد و متقاضی با توجه به سنوات پرداخت حق بیمه و سابقه ارفاقی می تواند از مستمری برخوردار شود. برای تعیین سنوات ارفاقی جهت جانبازان درجه نقص عضو و ازکارافتادگی (درجه جانبازی) مبنای میزان سوابق اعطایی خواهد بود:
• جانبازانی که بین۲۰% تا۴۰% دارای نقص عضو یا کاهش توانایی باشند حداقل ۳ و حداکثر شش سال به سوابق آن ها اضافه خواهد شد.
• برای درجات بین ۴۰% تا از کار افتادگی کامل حداقل ۶ و حداکثر ۱۰ سال ارفاق خواهد شد.

شرایط بازنشستگی معلولان:

• معلولان عادی می توانند با ۲۰ سال سابقه بازنشسته شوند و به میزان معلولیت از سابقه ارفاقی برخوردار گردند. شرط سنی برای آقایان معلول ۵۰ و برای خانمها ۴۵ سال می باشد.
  سنوات ارفاقی به معلولین برای معلولیت های ناشی از کار و غیر ناشی از کار متفاوت است:
• درجات بین ۲۰% تا۴۰% و تا از کارافتادگی کامل حداقل ۵ و حداکثر ۸ سال به تناسب درجات فوق به سوابق فرد اضافه می شود.
• معلولین عادی غیر ناشی از کار:
•  درجات بین ۲۰% تا ۴۰% حداقل ۲ و حداکثر ۳ سال با توجه به درجات به سوابق بیمه شده اضافه می شود.
•  درجات بین ۴۰% تا از کار افتادگی کامل حداقل ۳ و حداکثر ۶ سال به تناسب درجات فوق اضافه خواهد شد.

شرایط بازنشستگی در بیمه کارگران ساختمانی:

• همچنین به موجب ماده ۱۰ قانون بیمه‌های اجتماعی کارگران ساختمانی، تمامی کارگران ساختمانی بیمه شده باید حداقل ۳۵ سال سابقه داشته باشند که بتوانند در ازای دریافت ۳۰ روز مستمری بازنشسته شوند.

شرایط درخواست بازنشستگی:

بازنشستگی و درخواست آن بعهده بیمه شده است و کارفرما نمی تواند بیمه شده را وادار به بازنشسته شدن کند و یا از بیمه تامین اجتماعی بخواهد که بیمه شده را بازنشسته کند. در این مورد تنها یک استثنا وجود دارد. در مواردی که بیمه شده مرد دارای ۶۵ سال تمام و بیمه شده زن دارای ۶۰ سال تمام یا بیشتر از آن بوده و حداقل سابقه لازم و قابل قبول را در تاریخ تقاضای بازنشستگی داشته باشد، کارفرما می تواند بازنشستگی آنان را از بیمه تامین اجتماعی درخواست کند.

محاسبه مستمری بازنشستگی در تامین اجتماعی:

در تعیین میزان مستمری قابل پرداخت به بازنشستگان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی، دو عامل سابقه پرداخت حق بیمه و حقوق و مزایای مبنای کسر حق بیمه، نقش اساسی را ایفا می کند. برای تعیین میزان مستمری متعلقه به هر فرد بازنشسته، پس از محاسبه متوسط مزد یا حقوق بیمه شده، عدد بدست آمده در سابقه پرداخت حق بیمه ضرب شده و سپس عدد حاصله بر ۳۰ تقسیم می شود. متوسط مزد یا حقوق بیمه شده نیز از مجموع مزد یا حقوق مبنای کسر حق بیمه در آخرین دو سال اشتغال بیمه شده تقسیم بر عدد ۲۴ بدست می آید.

به این ترتیب در واقع مزد یا حقوقی که بیمه شده در آخرین دو سال پایان کار خود دریافت می کند و حق بیمه ماهانه او بر مبنای آن محاسبه می شود، نقش مهمی در تعیین مستمری بازنشستگی دارد.

ماده ۸۲ برنامه ششم توسعه:

برقراری مستمری بازنشستگان برای کلیه بیمه‌ شدگان صندوق‌های بازنشستگی (اعم از کشوری، لشکری، تأمین اجتماعی و سایر صندوق‌های بازنشستگی دستگاه ها، نهادها و بانک ها) بر مبنای میانگین دو سال آخر دریافتی که دارای کسور بازنشستگی می‌باشد.

حمایت های بازنشستگان:

بازنشستگان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی علاوه بر دریافت مستمری از این بیمه، از خدمات درمانی که در مراکز درمانی ملکی و مراکز درمانی طرف قرارداد تامین اجتماعی ارائه می شود، برخوردار هستند. استفاده از خدمات مراکز درمانی ملکی بیمه تامین اجتماعی در سراسر کشور برای بازنشستگان این بیمه و افراد تحت تکفل آنان رایگان است. بازنشستگان تامین اجتماعی همچنین در مراجعه به پزشکان و مراکز پزشکی طرف قرارداد این بیمه نیز با پرداخت مبلغ ناچیزی بعنوان فرانشیز از خدمات آنها استفاده می کنند.

اجرای این طرح اختیار و قدرت انتخاب بازنشستگان برای مراجعه به مراکز درمانی ملکی بیمه تامین اجتماعی و بیمارستان های دانشگاهی و خصوصی را افزایش داده است.

پرداخت عیدی، حق اولاد و حق عائله مندی، حق سنوات مازاد بر ۲۰ سال و ارائه کالابرگ کالاهای اساسی از دیگر اقداماتی است که از سوی بیمه تامین اجتماعی برای بهبود شرایط زندگی بازنشستگان تحت پوشش این بیمه انجام می شود.

نکات مهم در رابطه مستمری بازنشستگی:

• سوابق بیمه ای خود را در یکی از شعب تامین اجتماعی متمرکز کنید و اگر در شعبه دیگری هم سابقه پرداخت حق بیمه دارید موضوع را به شعبه ای که در حال حاضر حق بیمه خود را به آن می پردازید، اعلام کنید.
• فرزندان پسر بازنشستگان تا سن ۲۰ سالگی و در صورت اشتغال به تحصیل و فرزندان دختر تا زمانی که شوهر اختیار نکرده و شاغل نباشند و تحت تکفل والدین قرار داشته باشند، می توانند به تبع والدین خود از خدمات درمانی تامین اجتماعی استفاده نمایند.
• چنانچه بیمه شده ای بیش از ۳۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد، سوابق بیش از ۳۰ سال وی حداکثر تا ۳۵ سال در محاسبه مستمری وی منظور خواهد شد.
• در پرداخت مستمری به بازنشستگان تحت پوشش تامین اجتماعی محدودیت و سقفی وجود ندارد و متوسط مزد یا حقوق مبنای کسر حق بیمه در آخرین دو سال پایانی اشتغال بیمه شده، مبنای اصلی محاسبه مستمری استحقاقی بازنشستگی وی می باشد.

مدارک لازم برای درخواست مستمری بازنشستگی:

• ارائه اصل و تصویر تمام صفحات شناسنامه و کد ملی
• تکمیل تقاضانامه بازنشستگی
• فرم درخواست بازنشستگی بیمه شدکان بر اساس سنوات پرداخت حق بیمه
• فرم درخواست بازنشستگی بیمه شدگان مشاغل سخت و زیان آور بر اساس سنوات پرداخت حق بیمه
• فرم برقراری مجدد مستمری بازماندگان پس از فوت بیمه شده اصلی
• فرم جمع آوری سوابق تأمین اجتماعی و درخواست بازنشستگی