برج آزادی و مجموعه موزه آن، بنای یادبود تهران است که از برای طراحی و ساخت آن، از تلفیق تمام هنرهای ایران استفاده شده است.
در نیمه دوم دهه چهل شمسی، طراحی بنای یادبودی بهعنوان دروازه غربی ورود به تهران، که در مجاورت فرودگاه مهرآباد و بسیاری از مسیرهایی بود که به غرب کشور منتهی میشد، مورد مسابقه قرار گرفت. این دروازه در معرض دید بسیاری از مردم، گردشگران و مهمانان سیاسی عالیرتبه بود که به شهر تهران سفر میکردند. طراحی این بنا نه تنها باید تاثیر بصری خاصی را در ذهن بیننده به جا میگذاشت، بلکه باید تداعیکننده پیششینه تاریخی، فرهنگی، هنری ایران و نمادی برای تهران نیز محسوب میشد.
تاریخچه
در سال ۱۳۴۵، طرح یک نماد برای معرفی معماری ایرانی بین معماران به مسابقه گذاشته شد که در آن بین، حسین امانت، فارغالتحصیل دانشگاه تهران، توانست برنده این مسابقه باشد. این معمار ایرانی در ۲۴ سالگی، میدانی طراحی کرد که نماد ایران مدرن و نشان دروازه تمدن بزرگ در قرن بیستم بود. عملیات ساخت برج آزادی از ۱۱ آبان ۱۳۴۸ تا ۱۳۴۹، به مدت ۳۰ ماه، به طول انجامید و در تاریخ ۲۴ دی ۱۳۵۰ با نام برج شهیاد بهرهبرداری شد. بخشهای جنبی برج نیز تا سال ۱۳۵۳ مورد بهرهبرداری قرار گرفت و در همان سال در فهرست آثار ملی ثبت شد.
در روز افتتاح این برج، برای اولین بار از منشور کوروش کبیر، نخستین نوشتار حقوق بشر در جهان با قدمت ۲۵۵۰ سال، پردهبرداری شد. این منشور در حال حاضر در موزه بریتانیا قرار دارد.
این بنای فرهنگی در سال ۱۳۸۲ طی تشکیل بنیاد رودکی از وزارت مطبوع جدا شده و به این بنیاد واگذار گردید.
موقعیت برج آزادی در مقیاس شهر تهران
محدودهای برج آزادی تهران در نزدیکی یکی از مبادی ورودی و خروجی تهران قرار گرفته است که همه روزه مسافرتهای درونشهری و برونشهری بسیاری از طریق آن صورت میگیرد. ضلع شمالغربی این برج، مکان ترمینالهای مسافربری، ایستگاههای تاکسی، مینیبوس، اتوبوس و پایانههای مرتبط با آن، ضلع شمال شرقی دارای ساختمانهایی با کاربریهای اداری و تجاری و کیوسکهای روزنامه فروشی، بلیطفروشی و نظیر آن، ضلع جنوب شرقی دارای پارک المهدی و ضلع جنوب غربی مکان سازمان ملی نقشهبرداری و محدوده فرودگاه مهرآباد است. این مکان همچنین به دو بزرگراه اصلی راه دارد.
سطح میدان آزادی در ضلع شرقی توسط گذرگاهی زیرزمینی به معابر اطراف راه مییابد.
محوطه بنا
یکی از ویژگیهای بارز در این بنا طراحی محوطه آن است. شش ضلعیهایی که در این طرح به کار رفتهاند در محور شرق و غرب متقارن بوده و شامل نقش و نگارهایی هستند که در طبیعت نیز به وفور یافت میشوند. تقارن این میدان در پلان هوایی طرحهایی شبیه برگ گیاهان یا پوست حیوانات را در ذهن تداعی میکند. این فضای سبز به صورت چهار تپه سرسبز و بر اساس باغسازی ایرانی طراحی شده است.
هندسه محوطه برج آزادی بر اساس هندسه و فرم نقوش زیر گنبد مسجد شیخ لطفالله اصفهان و فرم آبنمای کنار برج، با الگوبرداری از آبنمای باغ فین کاشان طراحی شده است.
طراحی ساختمان
در این ساختمان، عناصر به صورت دو صفحه متقارن در ساختاری متقارن ساماندهی شده و در چهار طبقه توزیع شدهاند. بدنه ساختمان نیز از سنگ سفید با شیارهایی به رنگ آبی فیروزهای بهعنوان کالبد اصلی، ساخته شده است. این بنا از چهار ستون عظیم تشکیل شده است که در بالا به هم متصل شده و چهار طاق را تشکیل میدهند. در طراحی این برج از سبک معماری دوران هخامنشی، ساسانی و صفوی با دیدگاهی مدرن الهام گرفته شده است. به عناون نمونه طاق بالایی نما به سبک اسلامی و طاق پایینی شبیه به طاق کسری طراحی شده است. ار تفاع این برج از سطح میدان ۴۵ متر بوده و بدنه اصلی آن از بتن مسلح و پوشش آن از ۲۵ هزار قطعه سنگ مرمر معادن جوشقان اصفهان در ۱۵ هزار شکل مختلف ساخته شده است. دربهای اصلی برج آزادی از سنگ گرانیت همدان ساخته شده و بزرگترین آنها حدود ۷ تن وزن دارد. سنگهای طبقه همکف و همچنین طبقات برج نیز از معدن مروارید کردستان استخراج شدهاند.
محوطه برج آزادی در طبقات زیرین دارای سالن ایرانشناسی، سینمای کوچک، سالن تشریفات، گذرگاه پیشینیان، تالار کهن یا همان موزه، تالار آینه، نگارخانه اقوام، نگارخانه بوستان، کتابخانه، سالن نمایش، راهروی فنآوری و پایگاه دانستنیها است. بازدیدکنندگان از برج از طریق دو آسانسور یا طی کردن ۲۷۷ پله میتوانند به طبقات برج نیز دسترسی پیدا کنند.
قسمتهای مختلف بنا
ورودی اصلی در این بنا ۵ متر پایینتر از سطح زمین قرار داشته و در بدنه حیاط آن به ترتیب، نگهبانی و بلیط فروشی در ضلع شمالی، سالن ایرانشناسی و گذرگاه پیشینیان در ضلع شرقی و سالن تشریفات در ضلع جنوبی واقع شده است.
سالن ایرانشناسی
جهت آشنایی بازدیدکنندگان با ویژگیهای اقلیمی، فرهنگی و اقتصادی استانهای مختلف ایران، سالن ایرانشناسی با امکانات دیداری و شنیداری شکل گرفته است. کف این سالن که ۱۱۲۲ متر مربع مساحت دارد با ماکتی متنوع از سرزمین ایران پوشانده شده که بازدیدکنندگان با قرار گرفتن بر روی نقالهای بر روی نقشه به حرکت در میآیند. این نقشه دارای تصاویر حجمی و طرحهای مختلف از مراکز تاریخی، مذهبی، صنعتی و برخی مناطق اقلیمی با تنوع جغرافیایی و فرهنگی کشور است.
در قسمت شمالی ماکت، آبنمایی با کاشیکاری و سنگکاری بسیار زیبا بهعنوان دریای خزر و در قسمت جنوبی حوضچهای زیبا نشانگر خلیجفارس و بخشی از دریای عمان است. همچنین، آکواریوم بزرگی به ارتفاع ۲ متر در شمال نقشه و ۴ آکواریوم دیواری با انواع ماهی تزئینی نیز در این بخش وجود دارند. بازدیدکنندگان بر روی نقالهای دیگر در مسیر بازگشت، بر روی ۴ پرده نمایش بزرگ، به طور همزمان فیلمهایی از آثار فرهنگی و صنایع دستی ایران را مشاهده میکنند.
سالن تشریفات
این سالن که دارای دیوارهای بتنی سفید رنگ با تیشهکاریهای حک شده است، محل برگزاری مراسم تشریفات سران فرهنگی کشورهای جهان و همچنین کنفرانس خبری است.
گذرگاه پیشینیان
این بخش که در راهروی ورودی برج آزادی با فرم ویژه معماری و دربهای سنگی قرار گرفته است، دارای ۴ ویترین بزرگ دیواری است که به صورت دورهای در آنها آثار باستانی و اشیا نفیس قرار داده میشود. این دالان که با نورهای کنترل شده طراحی شده است، فضاهای ارتباطی در معماری کهن ایران، دهلیزها و سردابههای قدیمی را تداعی میکند. در حال حاضر در این بخش به تبعیت از موزه، عروسکهایی از کشورهای مختلف به نمایش گذاشته شده است.
تالار کهن (موزه)
این بخش که تنها بخشی است که در زیر برج آزادی قرار دارد، دارای ۲۵ ویترین ثابت برای نمایش آثار موزه و اشیا نفیس است. چهار پایه برج در چهار گوشه این فضا واقع شده و دو دستگاه آسانسور و پله، به صورت متقارن در رئوس پلان این سالن قرار دارند. در حال حاضر در این بخش نمایشگاه عروسکهای قدیمی ایرانی و عروسکهای کشورهای مختلف به نمایش گذاشته شدهاند. این نمایشگاه تا پایان شهریور ۹۷ ادامه دارد.
تالار آینه
این تالار که در مجاورت موزه قرار دارد، در دو طرف دارای ۱۲ غرفه است، که طرحهای حجمی و تصاویر نمادین، شهرسازی، صنعت نفت، محیط زیست، حیات وحش، ورزش و محیط زیست را به نمایش میگذارد. از مشخصههای بارز این بخش، فضای نمایشگاهی آن است که به صورت دورهای میزبان آثار شاخص هنرمندان است. از این تالار برای برای برگزاری کارگاههای آموزش هنری و نمایشگاههای مختلف صنایع دستی اقوام ایران استفاده میشود.
در ضلع شمالی این فضا نگارخانه، در ضلع شرقی آن کتابخانه و در ضلع جنوبی آن بخش اداری قرار دارد. نگارخانه که در بخش شمالی آن پاسیویی زیبا طراحی شده است، با نقش و نگار در بدنهها و ترکیب نور طبیعی و مصنوعی، فضای مناسبی را برای نمایش آثار به وجود آورده است.
راهروی فنآوری
بازدیدکنندگان پس از تالار آینه به راهروی فنآوری هدایت شده و در این راهرو با جاذبههای فنآوری مدرن همچون روبات پیانیست، سامانه تصویری هوشمند، پایگاه دانستنیها و روبات پاسخگو آشنا میشوند.
روبات پیانیست
این روبات توانایی آن را دارد که با انگشتان مکانیکی خود، با برنامهریزی کامپیوتری و توسط پمپهای بادی که در پشت پیانو قرار دارد، آهنگ بنوازد. این روبات ساخته مهندسان ایرانی است.
روبات پاسخگو
این روبات به شکل صورتک یک پسربچه طراحی شده است، که پرسشهای بازدیدکنندگان درباره تاریخچه برج آزادی و شاخصههای معماری آن پاسخ میدهد.
پایگاه دانستنیها
در مقابل سالن چند منظوره، دو سالن قرینه به صورت مدور قرار دارد که سقف آنها با تلفیقی از معماری سنتی و مدرن و طاق گنبدی شکل، با گوشهسازیهای سنتی ایرانی- اسلامی طراحی و ساخته شده است. در مرکز هر یک از این سالنهای مدور، ۲۸ صفحه نمایش رایانهای به هماره صندلی در رو به رویش قرار دارد که با فعال کردن آن، اطلاعاتی درباره تاریخ تمدن ایران از آغاز تا امروز را در اختیار بازدیدکنندگان قرار میدهد. این بخش در حال حاضر فعالیت ندارد.
سالن نمایش
این سالن با ظرفیت ۳۰۰ نفر و ۱۸ سکو، در عمق ۱۵ متری قرار گرفته و با پیشرفتهترین فناوری در زمینههای اجرای موسیقی، همایش و تئاتر فعالیت میکند. از ویژگیهای این سالن طراحی داخلی و تزئیناتی است که در آن به کار رفته است. صفحه نمایش شفافی که در جایگاه تماشاچیان طراحی شده است، نمایانگر آثار تاریخی قبل و بعد اسلام و همچنین نمای زیبایی از برج آزادی است. در سقف سالن نیز، نقاشیهایی با سبک کوبیسم وجود دارد که انعکاس نور از پشت آن، جلوههای زیابیی را رقم زده است.
نگارخانه اقوام
این قسمت به شکل راهرویی نیم دایره، متشکل از ۸ ویترین بزرگ است که صنایع دستی اقوام مختلف ایران را به نمایش میگذارد. در حال حاضر عروسکهای بهروز غریبپور در این بخش نمایش داده میشود.
کتابخانه
در این کتابخانه علاوه بر ۲۰۰۰ کتاب ارزشمند مرجع، کتب دیگری نیز با موضوعات مختلف فرهنگی، هنری، تاریخی، اجتماعی و معماری اسلامی به زبانهای فارسی، انگلیسی و فرانسه وجود دارد. نشریات ادواری و آرشیو مطبوعات نیز از گنجینههای کتابخانه است . این کتابخانه دارای فضایی جهت مطالعه نیز است.
نمایشگاه، سرویسهای بهداشتی، بوفه و در خروجی اضطراری در شمال پلان قرار دارند. نمایشگاه در سه بخش با پلانی شبیه به هشت ضلعی طراحی شده است.
نگارخانه بوستان
نگارخانه اصلی مجموعه برج آزادی که در مجاورت کتابخانه قرار دارد. این نگارخانه شامل سالنی وسیع با نورگیری بزرگ است که با منظره گلخانه و آبنمایی زیبا به همراه باغچه پرندگان، فضایی دلنواز را برای نمایش آثار مختلف تجسمی و کارگاههای آموزشی هنرمندان رقم زده است.
سینمای کوچک
این سالن با برخورداری از ۵۰ صندلی و بهرهمندی از نرمافزار و سختافزارهای روز دنیا، جهت اکران فیلمهای خصوصی هنرمندان مناسب است.
مجموعه برج آزادی به جز در بخشهای رستوران و سرویس بهداشتی، در بخشهای دیگر مرمت و بازسازی نشده است و تمام امکانات و جلوههای آن درست همانطور باقی ماندهاند که در سال ۵۰ افتتاح شده است. ربات پانیست، ربات پاسخگو و مسیر حرکت افراد توانخواه نیز در سالهای بعد به این مجموعه اضافه شده است.
طبقات بنا
راههای دسترسی به طبقات بنا، از طریق راهپله و آسانسورها میسر شده است. البته به دلیل انحنای بنا، هیچ کدام از آسانسورها از طبقه اول مستقیم به طبقه چهارم نمیروند. بلکه آسانسور اول در طبقه دوم توقف کرده و در آنجا آسانسوری دیگر، دسترسی را به طبقه سوم و چهارم فراهم میکند.
طبقه دوم با ارتفاع ۲۳ متر بالای قوسی میدان قرار گرفته است و بدنه اصلی آن را قوس شرقی و غربی برج تشکیل میدهد. مهمترین نکته در این بخش، اجرای بسیار پیچیده و دقیق سطوح منحنی ساختمان است.
طبقه سوم با ارتفاع ۳۳ متر از سطح میدان واقع شده و گنبد بتنی بنا از آن قابل مشاهده است. هندسه گنبد و انتقال بارهای سازهای به پایهها، از نکات حائز اهمیت در این قسمت است. از فضای خالی با پلان هشتی در این طبقه بهعنوان مکانی برای نمایش عکسهای تاریخی استفاده شده است.
طبقه چهارم بنا با ارتفاع ۳۹/۵ متر از سطح بناست که در آن، گنبد زیبایی از میان فرم ۸ ضلعی پشت بام به سمت بیرون هدایت شده است. از ۸ ضلعی در ادوار تاریخی برای ساخت گنبدهای مساجد و کاخها استفاده میشده است. از بدنه گنبد و آبراه پایین آن، اینگونه به نظر میرسد که زمانی بر سطح فیروزهای آن، آب جریان داشته است. این کاشیکاریهای فیروزهای، در معماری امامزادهها و آرامگاهها مخروطی شکل بوده است.
در اطراف این طبقه شکافهای عمودی با الهام از بادگیرهای ایرانی تعبیه شده است و پنجرههای لانه زنبوری نیز، جایگاه دیدهبان و نگهبانان را در ارگها و قلعههای قدیمی تداعی میکند.
عناصر و تکنیکهای شاخص بنا
عناصر به کار رفته در این بنا بیشتر حول محور کثرت و وحدت در محوطهسازی، الهام گرفتن از فرم چهارتاقی، تکرار صلابت طاق کسری، اجرای قوس در دوران صفوی، استفاده از طاق، کاربندی، مقرنس، تقسیمات هندسی، کاشیکاری، محور آب و مواردی نظیر آن میچرخد.
نحوه بتنریزی در این بنا تا پیش از آن در ایران بیسابقه بوده است. همچنین اجرای دربهای سنگی بنا که هر لگه بیش از ۳ تن وزن داشت، در ابتدا با مشکل مواجه شد، اما سپس با قفلها و مفصلهایی که دوباره طراحی شد، به درستی قابل استفاده شد.
مجموعه فرهنگی هنری برج آزادی با قابلیتها، امکانات و فعالیتهای فرهنگی، هنری در تمامی روزها به جز شنبهها میزبان بازدیدکنندگان است. ساعات بازدید این موزه یکشنبه تا پنجشنبه از ساعت ۹ تا ۱۸ و جمعه از ساعت ۱۰ تا ۱۸ است. این موزه همچنین پذیرای برگزاری همایشها و بازدیدهای جمعی خواهد بود.
علاقه مندان میتوانند از این موزه زیبا دیدن کنند.
ثبت دیدگاه
0 دیدگاه