موزه علوم و فناوری ایران که در شهر تهران واقع شده است، به معرفی تاریخ علم، دستاوردهای علمی و نمایش اصول فناوری‌های دنیا می‌پردازد.

موزه علوم و فناوری ایران در شهر تهران و در محل پیشین کتابخانه ملی در خیابان سی تیر (در نزدیکی موزه ملی ایران) قرار دارد و زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فعالیت می‌کند. این موزه با هدف بازسازی و معرفی دستاوردهای علمی ایران در پیش و پس از اسلام، و همچنین نمایش اصول و تئوری‌های دانش و فناوری‌های روز دنیا ساخته شده است.

تاریخچه

ایده اولیه موزه علوم و فناوری ایران در سال ۱۳۵۶ شکل گرفته است، اما نخستین گالری آن در بهمن ماه ۱۳۸۹ در محل کتابخانه ملی افتتاح شد. با راه‌اندازی مجموعه موزه در سال ۱۳۹۱، گالری دستاوردهای دانشمندان اسلام و ایران نیز به ساختمان این موزه منتقل شد. گالری‌های این موزه به تدریج افزایش یافته و تاکنون به ۷ عدد رسیده است. همچنین موزه علوم و فناوری ایران در خرداد ماه سال ۱۳۹۷ توانست با کسب سه جایزه در سه شاخص «توسعه مدیریت»، «خلاقیت و نوآوری» و «آموزش» برای ششمین سال متوالی، عنوان موزه برتر کشور را از آن خود کند.

کتابخانه ملی سابق که به همراه موزه ملی ایران در سال ۱۳۱۳ ساخته شده بود، در واقع بخشی از ساختمان همین موزه است که در سال ۱۳۵۲ طرح کتابخانه ملی برای آن مطرح شد، اما با وقوع انقلاب ۱۳۵۷، این طرح هرگز به انجام نرسید.

گالری‌های موزه

گالری‌های موزه علوم فناوری ایران در ۷ بخش دسته‌بندی شده‌اند و شامل «گالری مرکز علم»، «گالری نور»، «گالری هسته‌ای»، «گالری از مورس تا موبایل»، «گالری ابزار جراحی کهن»، «گالری ابزار نجومی» و «گالری فناوری بومی» می‌شوند. در این بخش این گالری‌ها به اختصار، مورد بررسی قرار می‌گیرند.

گالری مرکز علم

این گالری که با مفاهیم و قوانین پایه‌ای علم فیزیک سر و کار دارد، به گونه‌ای طراحی شده است که در آن، مخاطب می‌تواند مستقیما با دستگاه‌ها تعامل داشته باشد. مخاطبان در این گالری قادر خواهد بود تا تئوری‌های فیزیک را در عمل، آزمایش کرده و نتیجه عینی آن را مشاهده نمایند.

گالری نور

سازمان جهانی یونسکو به پاس خدمات ابن هیثم، دانشمند دنیای اسلام که نقش مهمی در زمینه شناخت نور و قانون‌های شکست و بازتاب ایفا کرده بود، سال ۲۰۱۵ را به نام «سال جهانی نور و فناوری‌های نوری» نام‌گذاری کرد. به دنبال این اعلام، موزه علوم و فناوری ایران نیز با ایجاد یک گالری با محوریت نور، به معرفی و تشریح ماهیت نور برای بازدیدکنندگان پرداخت. در این گالری، سیر تاریخی شناخت ماهیت نور، دانشمندان ایرانی و غربی در این حوزه و فناوری‌های مهم این حوزه تشریح شده‌اند. آثار این بخش شامل دوربین قدیمی به عنوان نمادی از اتاق تاریک ابن هیثم، بازی نور (ترکیب رنگ‌ها)، دیسک بنهام، قرص نیوتن، اشکال لیساژور، پلاریزور، پدیده فوتوالکتریک، میز قطعات اپتیکی، اصل فرما، هولوگرام، آینه‌های بی نهایت، ساختار چشم، عیوب انکساری و یک بازی برای معرفی کوررنگی است.

گالری هسته‌ای

انرژی هسته‌ای از جمله انرژی‌های جدید است که در کشورهای کمی از جمله ایران، به فناوری آن دست پیدا کرده‌اند. به همین منظور، موزه علوم و فناوری ایران با همکاری سازمان انرژی اتمی ایران، در این راستا به طراحی یک گالری با محوریت انرژی هسته‌ای پرداخته‌اند. این گالری در ۸ بخش جداگانه با استفاده از تصاویر و گرافیک جذاب، به معرفی این فناوری پرداخته‌ است. این ۸ بخش شامل تاریخچه اتم و مدل‌های اتمی، قانون هم‌ارزی جرم و انرژی انیشتین و تصاویری از معادن اورانیوم، بازی جذاب سرگذشت اورانیوم با استفاده از فناوری‌های واقعیت افزوده، ماکت‌های نیروگاه هسته‌ای، پسماند‌های هسته‌ای، کاربرد فناوری‌های هسته‌ای در حوزه‌های دیگر، قرارداد صلح جهانی MPT و گرامیداشت شهدای هسته‌ای است.

گالری از مورس تا موبایل

در این گالری با استفاده از آثار قدیمی حوزه ارتباطات و ترکیب آن با خط زمان و یک اینفوگرافیک، سیر تحول ارتباطات در زندگی بشر به‌صورت ۳۶۰ درجه و دور تا دور دیوار طراحی شده است. در این بخش از تلگراف با کدهای مورس و تلفن‌های قدیمی و گرامافون گرفته تا رادیو‌های لامپی، تله تایپ‌ها، رایانه‌های شخصی و گوشی همراه قرار گرفته است.

گالری ابزار جراحی کهن

در این گالری، ابزارهای جراحی مربوط به قرن چهارم هجری، بازسازی و نمایش داده شده‌اند. طراحی این ابزار که از کتاب «التصریف لمن عجز عن التالیف» اثر خلف بن عباس زهراوی (قرن ۴ هجری) برگرفته‌ شده‌ است، اوج پیشرفت جراحی در تمدن اسلامی را به نمایش می‌گذارند.

گالری ابزار نجومی

در این گالری، ابزارهای نمایشی بر پایه رساله‌ای از مویدالدین عرضی، از منجمان حاضر در رصدخانه مراغه، ساخته‌ شده‌اند. در این طرح‌های بازسازی شده تلاش شده است تا جزئیات به خوبی به بازدیدکنندگان عرضه شود. این گالری که در اردیبهشت سال ۹۶ افتتاح شده است، با هدف آشنایی علاقه‌مندان به رصد کردن آسمان در رصدخانه‌های مشهور دوره اسلامی از جمله رصدخانه‌های مراغه و رصدخانه الغ بیگ سمرقند ایجاد شده است.

گالری فناوری بومی

این گالری، درباره خدمت گرفتن مردم ایران از اترژی‌های طبیعی در قالب ماکت‌هایی مشابه واقعیت از آسباد، آسیاب، یخچال‌های طبیعی و بادگیر است. علاوه بر آن، دستاورد‌های علمی دانشمندان اسلام و قبل از اسلام مانند الحیل، گرانکش‌ها و غیره نیز با استفاده از منابع علمی در دسترس، بازسازی شده‌اند.

علاوه بر گالری‌های ذکر شده، موزه علوم و فناوری ایران، در برخی موارد با قرار دادن وسیله‌ای جدید یا برنامه‌ای همایشی، مخاطبان بیشتری را به خود جذب می‌کند. در سال ۱۳۹۵، این موزه با قرار دادن ماکت یک فیل در لباس قضانورد و ماکت فضانوردی آویزان در فضای بین راه‌پله‌ها، بازدیدکنندگان خود بر سر شوق آورد.

کتابخانه

کتابخانه موزه علوم و فناوری که در طبقه دوم ساختمان موزه واقع شده است، در سال ۱۳۹۱ تاسیس شد. مهم‌ترین هدف این کتابخانه، ایجاد پایگاهی اختصاصی برای گردآوری، نگهداری و در اختیار قرار دادن منابع و اطلاعات مورد نیاز جهت ساخت آثار و دستاورد‌های علمی دانسمندان و چگونگی ارائه مفاهیم علمی است. منابع اطلاعاتی این کتابخانه از نوع چاپی و الکترونیکی و در زمینه‌های ریاضی، فیزیک، شیمی، نجوم، مکانیک، تاریخ علم و ... هستند.

این موزه در حال حاضر نه تنها پذیرای دانش‌آموزان و دانشجویان است، بلکه میزبان اقشار مختلف مردم از سنین و گروه‌های مختلف نیز خواهد بود که مردم میتوانند از دیدن این موزه لذت ببرند.