دومین "دستکند" پناهگاه زیرزمینی زیربافت شهری (شهر زیرزمینی) در کاوشهای باستانشناسی در شمال استان اصفهان کشف شد. این شهر زیرزمینی که از آن به عنوان پناهگاه در گذشته استفاده می شده، در کاوش های باستان شناسی در شمال استان اصفهان کشف شد. به گفته باستانشناسان وکاوشهای انجام شده و آثار به دست آمده شهر زیر زمینی و عمارت قدمگاه نشان از قدمت این بنا در قرون ۶ و ۷ هجری است که مصادف با حکومت خوارزمشاهیان بوده است. و باتوجه به نوع دستکند یعنی خود روش و تکنیکی که در این شهر زیر زمینی و در شهر زیر زمینی نوش آباد شناخته شده است، می توان قدمت این سازه ها را تا بازه های زمانی قرون میانه اسلامی یعنی حداقل تا 700 سال قبل برسد.و بر اساس سفال های کشف شده آن، سابقه 2 هزار ساله تا دوره اشکانی و ساسانی دارد. به گفته سرپرست هیات باستان شناسی خانم ساروخانی هنوز اطلاعات کاملی درباره قدمت و چگونگی گسترش این شهر زیرزمینی به دست نیاورده ایم و برای اعلام قدمت این اثر تاریخی ما به زمان بیشتری احتیاج داریم.
زهرا ساروخانی، سرپرست هیأت باستان شناسی با اعلام این خبر به ایسنا گفت: مردمِ سفیدشهر آران وبیدگلِ استان اصفهان از مدتی پیش پیگیر موضوع بودند و به میراث فرهنگی اعلام کرده بودند؛ یک "شهر زیرزمینی" در این منطقه وجود دارد حتی در صحبتهایی که با پیرمردهای منطقه داشتیم آنها میگفتند حدود ۵۰ سال پیش از داخلِ چاهِ سردابِ یک خانهی قدیمی، به آن شهر زیرزمینی رفتهاند.
او با بیان اینکه این چاهِ قدیمی در سردابِ خانهی تاریخی و مخروبهی یک "بقال" قرار گرفته است، ادامه داد: ورودیهای شهر زیرزمینی متفاوت و مخفی است. ورودی اصلی شهر زیرزمینی نوشآباد از طریق یک چاه بود که اکنون از نظر موقعیت جغرافیایی در کوچه قرار گرفته است و رو به بیرون است اما آنچه که فعلا در سفیدشهر پیدا کردهایم از داخل سرداب یک خانه بوده است، فعلا این مکان ورودی اصلیِ شهر زیرزمینی است.
وی اضافه کرد: در زمانی که وارد خانه شدیم سرداب کاملا با خاک پُر شده بود. با انجامِ کار خاکبرداری متوجه وجود یک چاه در گوشه سرداب شدیم، قدری سینهخیز داخل فضا رفتیم تا مسیر را پیدا کردیم چیزی حدود ۱۲۰ متر از فضا با خاک پُر شده است.
او با اشاره به صحبتهای پیرمردهای سفیدشهر دربارهی این ورودی افزود: آنها میگویند ۵۰ سال پیش که داخل این فضا شدیم، از سرداب خانهی بقال رفتیم.
در ادامه با اشاره به موقعیت چاهِ ورودی شهرزیرزمینی بیان کرد: این چاه کوچکترین بخش سرداب است. دسترسی به سرداب نیز مشکل است بنابراین باید طبیعتا همین شهرزیرزمینی باشد چون معمولا ورودی و دسترسی فضاهای پناهگاهی برای دستکندها قدری به سختی انجام میشود.
او تاکید کرد: حفاری در عمق ۱۵ متری زمین مشکل است، در واقع کار در شهرهای زیرزمینی سخت است. ما به سختی کار میکنیم و آن زمانبر است حتی احتمال ریزش سقف و برخی مشکلات دیگر وجود دارد، فضاها بسیار تنگ است در جایی که ۶۰ سانتیمتر عرض دارد باید خاکبرداری کرد، اگر ما ۱۰۰ متر هم پیش برویم در این خاکبرداری باید خاکهای اضافهی مسافت صد متر را با سطلهای خاک به دهانه چاه برسانیم.
مجید منتظرظهوری در گفتوگو با خبرنگار ایسنا- در خصوص کاوشهای باستانشناسی در منطقه سفیدشهر، اظهار کرد: فصل دوم کاوش باستانشناسی در مجموعه معماری دستکندهای زیرزمینی سفید شهر، موسوم به شهر زیرزمینی در دو کارگاه مجزا مورد پیگیری قرار گرفت و در کارگاه نخست در زیر عمارتی خشتی با نام بقال یا چهارطاقی انتخاب و دو فصل کاوش منجر به شناسایی فضاها و کانالهای ارتباطی غیر همسطحی در آن شد.
وی ادامه داد: کاوشها در این کارگاه در بخش شمالی و جنوبی در دو جبهه تداوم یافت که به شناسایی بخشهای دیگری از این دستکند منجر شد که روند مخرب توسعه شهری باعث تخریب راههای ارتباطی در این بخشها شده و گمانهزنی در نقاط شناسایی شده مشخص کرد این مجموعه دستکند در بخش شمالی تداوم داشته و خیابان ۲۲ بهمن این مسیر را تخریب کرده است، که مطالعات ژئوفیزیک مسیرهای دیگری را در بخشهای دیگر شهر نیز شناسایی کرده که ادامه کاوش در آنها به فصلهای بعد موکول شد.
سرپرست هیئت باستانشناسی شهر زیر زمینی سفیدشهر از یافتههای این بخش از دستکندها به سفالهای دوران قرن ۶ و ۷ هجری قمری اشاره کرد و گفت: نمونههای یافت شده از سفالهای فیروزه قلم مشکی و سفالهای لعاب تکرنگ فیروزهای با لبه چکشی است و قطعاتی از سفالهای نقاشی زیر لعاب که بر روی برخی یک قطعه کاشی زرین فام از بخش شمالی این مجموعه به دست آمد که احتمالاً از نمونههای ساخت شهر کاشان در قرن ۶ و ۷ هجری است.
منتظر ظهوری گفت: در مرکز و کف، فضای چلیپایی یافت شده که حلقه چاهی قرار دارد که تا عمق ۱۱ متر مورد کاوش قرار گرفت، ولی به علت اتمام زمان کاوش فعالیت باستانشناسی در آن متوقف شد، سقف چهار ایوان یا صفه های این بنا به صورت طاق جناغی است و مسیر دسترسی به این فضای چلیپایی از سمت جنوب غرب بوده که این مسیر در یک برهه تاریخی به علتی نامشخص (احتمالاً مذهبی- سیاسی) با سنگچین مسدود و در تغییرات بعدی حتی مسیر پلکانی آن تخریب و به فضاهای سردابی متأخر پیوند داده شده است.
منتظر ظهوری تصریح کرد: کاوشها نشان میدهد به احتمال زیاد دور تا دور این فضای چلپیایی سکوهایی برای نشستن وجود داشته است که در سیر زمانی و تخریبهای تاریخی از بین رفتهاند و وجود طاقچههایی که در زوایای فضای مرکزی چلیپا کنده شده و در بخش جنوبی فضای چلیپای فضاهای الحاقی دستکندی نیز ایجاد شده که پلانی مربع شکل دارد و طاقچههایی در آن کنده شده است.
وی افزود: شواهد زیادی از سازههای حرارتی و آثار سوختگی بر روی بدنه شمالی این فضای الحاقی دیده میشود، این فضاها نیز در دورههای متأخر مورد استفاده قرار گرفته و دیوارهای خشتی در آن ایجاد شده است و از یافتههای این کارگاه سفالهای مربوط به قرون میانی اسلامی تا دوره صفوی و قاجار است و نقوش روی برخی از سفالینههای شناسایی شده، نشان از آئینی بودن فضای چلیپایی دارد که نقوشی همچون صلیب، خورشید و سرو از این قسم هستند.
ثبت دیدگاه
0 دیدگاه