شناخت بنا

۱- موقعیت طبیعی :

خانه شیخ الاسلام بر روی یک شیب ملایم قرار گرفته که این در ضلع شمالی به خیابان اما م و در جنوب به کمربندی خیام می رسد .

۲- موقعیت فعلی :

این بنا در مجموعه حریم بازار واقع گردیده که در ضلع شرقی آن خیابان فردوسی و در ضلع شمالی مجموعه بازار تاریخی و خیابان ضیائی می باشد در ضلع غرب کوچه شیخ الاسلام و در جنوب نیز به بافت قدیمی و کوچه حسینیه منتهی می‌گردد.

۳- تاریخچه بنا :

باتوجه به تحقیقات به عمل آمده بنای مزبور در سال ۱۱۳۶ ه . به دستور بانی ، مرحوم شیخ الاسلام که یکی از علمای بزرگ زنجان بوده جهت سکونت ساخته شده است.

۴- مشخصات بنا :

منزل شیخ الاسلام به سبک خانه های قدیمی زنجان و با مصالح سنگ ، آجر و ملاط در یک طبقه کار شده ورودی در ضلع غربی و اتاقها برگرد حیاطی مشجر واقع گردیده تالار اصلی در ضلع شمالی بنا با تزئینات گچبری و سقف لمبه کاری شده خود نمائی می کند در ضلع جنوبی حیاط تالار اینهمی باشد که متاسفانه در حال حاضر بصورت انباری مورد استفاده می باشد این تالار نیز دارای گچبری بسیار زیبیا با نقوش گیاهی و حیوانی و مقرنس بنا بصورت مسطح با تیرهای چوبی و پوشش ملاط کاه گل بوده در سالهای اخیر با پوششی از اسفالت ایزولاسیون شده است.

۵- نوع بهره برداری و خصوصیات بارز بنا :

این بنا در حال حاضر نیز بصورت مسکونی و تحت اختیار یکی از شرکاء (آقای آدقلی ) می‌باشد.

۶- عوامل تزئین شده و نوع آنها :

خانه شیخ الاسلام از جمله ابینه قدیمی با تزئینات حائز اهمیت بوده که می توان از آن به عنوان یک نمونه کامل از تزئینات خانه های قدیمی استان زنجان نام برد. از جمله تزئینات بکار رفته در بنا می توان به وجود گچبریهای بسیارزیبامزین به نقوش حیوانی و گیاهی ریال مقرنسکاری ، تالار های ضلع شمالی و جنوبی ، لمبه کاری سقف وجود اتاقهایی گرد حیاط ، نقاشی ستونهای تالار و غیره … اشاره کرد.

۷- نحوه مالکیت بنا و مشخصات ثبت آن در ردیف آثار تاریخی :

در حال حاضر این بنا در مالکیت ورثه مرحوم شیخ الاسلام بوده که با توجه به نظر موافق و علاقهمند بودن ورثه در زمینه حفظ و ثبت آن اقدام لازم معمول گردیده است.

۸- اقدامات انجام شده در مورد بنا ذکر مشخصات :

با عنایت به ورثه ای بودن بنا و همچنین عدم رسیدگی لازم جهت حفاظت آن ، متاسفانه در قسمتهای زیادی از تزئینات دستخوش تخریب و فرو پاشی گردیده که رسیدگی و استحکام بخشی اندام و تثبیت تزئینات باقی مانده ضروری می نماید.

۹- توضیح ضروری و اختصاصی بنا :

نظر به اینکه بنای مزبور محل سکونت و تدریس مرحوم شیخ الاسلام که یکی از علمای بزرگ و بنام زنجان می باشد بوده و همچنین با عنایت به علاقمندی ورثه جهت حفاظت بنا و همچنین پیشنهادهای مکرر آنها در رابطه با هدیه بنا به سازمان میراث فرهنگی ثبت این بنا در فهرست آثار تاریخی کشور قابل توجه و لازم می باشد.

اشاره به اقداماتی که در دوره های گذشته روی بنا انجام شده است.

۱- توسعه و یا تعمیرات و دخل و تصرف انجام شده تاکنون

با عنایت به بررسی به عمل آمده توسعه ای در بنا صورت نگرفته و در رابطه با تعمیرات انجام شده می توان به ایزو لاسیون بام که با آسفالت انجام شده و سیمانکاری نمای اتاقهای ضلع شمالی ، گچکاری تالار ضلع شمالبی و غیره …. اشاره نمود.

خانه شیخ الاسلام که عنوان تکیه شیخ الاسلام برای آن مناسبتر است در خیابان چهارباغ پائین واقع شده است. این اثر بسیار زیبا که با معماری خاص دوران صفویه ازآثار نفیس اصفهان به شمار میرود. مجموعه خانه شیخ الاسلام است که از نظر معماری دارای دو جبهه ساختمان در شمال وجنوب است. این خانه زیبا از قدیم الایام برای برگزاری مراسم عزاداری سید الشهدا و تعزیه مورد استفاده قرار می گرفت. در سالهای قبل از انقلاب به علت عدم توانائی مالکین در حفظ و نگهداری آن و همچنین به دلیل زوال تدریجی تزئینات قابل توجه و ارزش ها معماری و به لحاظ جلوگیری از تخریب و انهدام بنا ساختمان خانه شیخ الاسلام در اختیار وزارت فرهنگ و هنر وقت قرار گرفت.

از همان زمان اقدامات مرمتی بخصوص در قسمت تزئینات و ساخت درهای مشبک بوسیله استاد کاران متخصص آغاز شد و همه ساله مراسم تعزیه و عزاداری توسط هیاتهای محلی و زیر نظر ارشاد اسلامی در آن برگزارشد. متاسفانه در سال 1365 این خانه مورد بمباران قرار گرفت و قسمت جنوب شرقی بنا آسیبهای جدی دید که عملیات بازسازی و مرمت آن به سرعت انجام گرفت. در حال حاضر خانه شیخ الاسلام با مساحت 1445 متر مربع از خانه های زیبای اصفهان به شمار میرود که واحدهای صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی در آن مستقر هستند. خانه شیخ الاسلام روزانه مورد بازدید گروههای گردشگر ایرانی و خارجی و محققین و دانشجویان قرار می گیرد.

این خانه زیبا شامل دو بخش اندرونی و بیرونی است. بنای بخش جنوبی این خانه که مهمترین بخش آن به شمار می رود، دارای یک ایوان بزرگ با تزئینات مقرنس کاری و نقاشی گل و بوته در سقف و همچنین دو ستون بزرگ و یک حوض زیبا در مرکز ایوان است.ایوان این بخش از تزئینات مقرنس کاری منحصر به فردی برخوردار است. سایر بخش های این خانه نیز دارای پنجره های مشبک و گره چینی است.در حال حاضر خانه شیخ الاسلام با مساحت یک هزار و ۴۵۵ مترمربع از خانه های زیبای اصفهان به شمار می رود که واحدهای صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی در آن مستقر هستند و به موزه ای ازهنرهای سنتی از جمله ترمه، زری بافی، گلابتون سازی، چادر شب بافی، شعر و مخمل بافی، رنگـرزی، عبابافی، ریســندگی، رنگرزی و حلاجی تبدیل شد تا علاقه‌مندان هنرهای سنتی آن را به تماشا بنشینند.

چرا نام شیخ الاسلام؟ شیخ الاسلام از بزرگان دینی زمان قاجار بوده و پیش از آن دوران لقب در زمان صفویه رایج شد. این خانه در زمان قاجار به عنوان مرکزی جهت انجام کارهای مدعی العموم و مرکزی شبیه دادگستری ودر زمان رضا شاه توسط شیخ الاسلام تبدیل به شهرداری شد؛ ولی از دوره صفویه سالی دوماه مراسم عزاداری امام حسین در آن برگزار می شد.

 دیدن از بنا را به شما گردشگران و علاقه مندان به اماکن تاریخی پیشنهاد می کنیم.