مجموعه حافظیه شیراز یکی از مهم‌ترین جاذبه‌ های گردشگری توریستی شهر زیبای شیراز است که هرساله میزبان گردشگران زیادی از گوشه‌ و کنار دنیا است. درواقع نمی‌توان به شیراز سفر کرد و بدون بازدید از آرامگاه شاعر بزرگ قرن هشتم یعنی خواجه حافظ شیرازی این شهر زیبا را ترک کرد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، طرح کنونی مجموعه حافظیه شیراز به پیشنهاد یک معمار فرانسوی و نه یک ایرانی پیاده‌ سازی و اجرا شده است. در این مقاله قصد داریم بیشتر با این مجموعه‌ بی‌نظیر آشنا شویم.

اولین بنایی که بر مزار لسان‌العرفا ساخته شد، 65 سال پس از مرگ او توسط شمس‌الدین محمد یغمایی بناگذاری شد. حافظیه در دوره‌ حکومت صفویان و در زمان حاکمیت نادرشاه افشار چندین بار مورد مرمت قرار گرفت. قسمت‌هایی از حافظیه همانند تالار چهارستون در دوره زندیه به آن اضافه شد. در دوره‌ حکومت قاجار و پهلوی نیز، بنای حافظیه مورد مرمت و بازسازی چندین‌باره قرار گرفت. در طول این سال‌ها بناهایی برگرفته از معماری سنتی ایرانی اسلامی با مصالحه‌ای چون فلز، چوب، سنگ مرمر و خاک بر فراز بارگاه حافظ ساخته شد و بارها مورد تخریب قرار گرفت.

با روی کار آمدن پهلوی اول و سرازیر شدن مهندسین، شرکت‌ها و معماران اروپایی به ایران، معماری سنتی اسلامی کشور نیز تحت تأثیر مدرنیسم غربی قرار گرفت و معماری آثار تاریخی ایران دچار تحولی عظیم شد. در سال 1314 شمسی طرحی که توسط باستان شنان و معمار بزرگ فرانسوی یعنی آندره گدار برای مجموعه‌ حافظیه  شیراز پیشنهاد شد، با نظارت فردی به نام علی سامی و همکاری علی‌اصغر حکمت و رئیس سابق اداره‌ فرهنگ فارس یعنی سرهنگ علی ریاضی پیاده‌سازی شد. درواقع بنای کنونی حافظیه در سال 1315 ساخته شد که در اجرای آن آقایان حکمت و سامی به همراه ماکسیم سیرو فرانسوی  نقشی فعال داشتند.

برای ورود به مجموعه‌ حافظیه  شیراز می‌توان از 4 درب استفاده کرد. درب اصلی یا درواقع درب جنوبی مجموعه در حدفاصل دو چهارراه مشهور شهر شیراز یعنی چهارراه ادبیات و حافظیه قرار دارد که دقیقاً رو به روی مجموعه ورزشی حافظیه‌ شیراز است. مجموعه حافظیه دارای دو درب در قسمت غربی و یک درب در قسمت شمال شرقی نیز است. مساحت مجموعه‌ حافظیه تقریباً دو هکتار است که از چهار قسمت اصلی تشکیل‌شده است. محوطه‌ شمالی، حیاط غربی، حیاط شرقی و قسمت ورودی اصلی مجموعه که بانام حیاط جنوبی شناخته می‌شود.

اگر از درب اصلی حافظیه شیراز به داخل این مجموعه ورود کنید، آرامگاه حافظ را نخواهید دید. آنچه بیش از همه در این محوطه خودنمایی می‌کند نارنجستان‌ها، باغچه‌های بزرگ، گلدان‌های عظیم‌الجثه‌ای که در کنار راهروها قرار دارد و رواق بیست ستونه است. برای بازدید از مقبره‌ حافظ باید از پله‌های این رواق بالا رفته و به قسمت شمالی مجموعه بروید.

این رواق در دوره زندیه تنها با چهارستون ساخته شد که در فرم کنونی نیز آن چهارستون به‌خوبی از 16 ستون دیگر قابل‌تشخیص است. در قسمت غربی مجموعه نیز آرامگاه غلامحسین صاحب‌دیوانی و قوام قرار دارد. همچنین آرامگاه خاندان معدل در قسمت شرقی مجموعه واقع است. قسمت زیادی از این محوطه در سال 1386 به حافظیه اضافه‌شده است.همان‌گونه که اشاره شد، آرامگاه حافظ در قسمت شمالی مجموعه‌ حافظیه شیراز قرار دارد. علاوه بر این در محوطه‌ شمالی مجموعه حافظ‌شناسی، فروشگاه عرضه‌کننده‌ محصولات فرهنگی، کتابخانه‌ای با مساحت 440 مترمربع، دو حوض بزرگ در قسمت شرق و غرب و درختان زیبای نارنج قرار دارد. این حوض‌ها مستطیلی شکل‌اند و تأمین‌کننده‌ آب حوض قسمت ورودی اصلی است.