موزه شهدا از جمله موزه‌های تهران است که دارای آثار هنری، اشیا به مانده و کتب تالیف شده با محوریت جنگ، شهیدان جنگی و انقلابی، ایثار و شهادت است.

موزه شهدا تهران که در خیابان طالقانی، جنب خیابان فرصت قرار دارد، حاوی وسایل شخصی به جا مانده از کشته‌شدگان جنگ ایران و عراق، وقایع انقلاب ۱۳۵۷ و سایر کشته‌شدگانی که بر اساس شرایطی در نظام جمهوری اسلامی ایران، شهید نامیده می‌شود، است.

تاریخچه

موزه شهدا که در سال ۱۳۵۹ کار خود را آغاز کرده، به بنیاد شهید وابسته بوده و از جمله اشیای آن می‌توان به عکس، وصیت‌نامه، دفترچه خاطرات، مدارک تحصیلی، سجاده، قرآن، تسبیح، قلم‌کاری، عینک مطالعه، نوار سخنرانی، مقالات، کتاب‌ها و آثار هنری ۷۰۰ تن از کشته‌شدگان از جمله مرتضی آوینی و حسین فهمیده اشاره کرد.

اساس تشکیل موزه شهدا، نمایشگاهی از پوسترهایی با موضوع شهادت و انقلاب بود، که به همت عده‌ای از دانشجویان علاقه‌مند به این موضوع، در سال ۱۳۵۹، پس از شورع جنگ تحمیلی، برپا شد. این نمایشگاه در سال ۱۳۶۰ به واحد فرهنگی بنیاد شهید انقلاب اسلامی تحویل داده شد و در سال ۱۳۶۳، نام موزه شهدا را از آن خود کرد.

در سال ۱۳۶۶ موزه شدا به محل جدید منتقل شده و در سال ۱۳۶۷ بار دیگر افتتاح شد. بخش الحاقی و تکمیلی این موزه در سال ۱۳۸۴ به آن اضافه شده و هم اکنون این موزه با داشتن ۱۲۴۷۳ اثر (البسه، حجمی و اسناد) از ۱۳۱۰ شهید، به‌صورت رایگان، برای بازدید علاقه‌مندان دایر است.

بخش‌های موزه

این موزه در ۴ طبقه دارای ۱۶ گالری است که آثاری هنری درباره شهادت و ایثار و آثاری از شهدا، اشیا آن را تشکیل می‌دهند.

گالری دانش‌آموزی

این گالری که به‌صورت سنگر طراحی شده، دارای برنامه‌هایی برای بازدید کودکان و نوجوانان از قبیل بازی‌های رایانه‌ای، عکس یادگاری با شهیدان، مکالمات شهیدان و فرماندهان در شب‌های عملیات با بی‌سیم، نمایش فیلم‌هایی از دوران دفاع مقدس به ویژه از جوانان و نوجوانان، مسابقه دارت و تیراندازی، مسابقه نقاشی، وصایا و نامه‌های دانش‌آموزان شهید است.

سالن شهدای ترور

این سالن شامل سه بخش «شهدای قبل از انقلاب اسلامی»، «شهدای دوران انقلاب اسلامی» و «شهدای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی» می‌شود.

شهدای قبل از انقلاب اسلامی

این بخش شامل سیر تاریخی انقلاب مشروطیت و آثار شهیدانی از‌ این دوره مانند رئیسعلی دلواری، شیخ فضل‌الله نوری، محمد خیابانی، میرزا کوچک خان جنگلی و شهید مدرس می‌شود.

شهدای دوران انقلاب اسلامی

در این بخش می‌توان آثاری از شهدای فدائیان اسلام ۱۵ خرداد ۴۲، شهدای ۱۹ دی، شهدای ۱۷ شهریور و ۲۲ بهمن را مشاهده کرد.

شهدای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی

در این بخش آثار شهیدانی از جمله شهدای محراب، شهدای دولت، شهدای ۷ تیر، شهدای حرم رضوی، ضهدای نماز جمعه، و شهیدانی مانند هاشمی‌نژاد، صیاد شیرازی، لاجوردی و ... به نمایش در آمده‌اند.

سالن آثار فرماندهان شهید

در این بخش به دلیل محدویدت فضا، آثاری از فرماندهان شهید سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی، به‌صورت ادواری برای بازدیدکنندگان به نمایش گذاشته می‌شود.

سالن نمایش آثار شهدای بین‌الملل

آثار این بخش از شهدای ایرانی و خارجی که برای احیای دین شریعت و استقلال میهن‌شان به شهادت رسیده‌اند، جمع‌آوری شده‌اند. شهیدانی از افغانستان، پاکستان، فلسطین، لبنان و اقلیت‌های دینی مانند ارامنه، مسیحیان و زرتشتیان، بخشی از این شهیدان را تشکیل می‌دهند.

سالن آثار شهدای استان‌ها

آثار شهدایی از استان‌های مختلف در این بخش، به دلیل تعداد بالای آثار و کمبود فضا، به‌صورت ادواری به نمایش گذاشته شده است و از هر غرفه به عنوان نماد یک استان استفاده می‌شود.

آرشیو اسناد

مخزنی که در آن از آثار و اسناد مکتوب مانند وصیتنامه دست‌نوشته، نامه‌های شخصی و تالیفات شهیدان، به‌صورت ایمن و علمی نگهداری می‌شود.

آرشیو هنری

در این بخش، آثار هنری از هنرمندان شاخص، با محوریت ایثار، شهادت، شهیدان، جابازان و آزادگان، در زمینه‌های نقاشی، خوشنویسی، عکاسی، کولاژ، مینیاتور، و سایر رشته‌های تجسمی نگهداری می‌شود. بیش از ۷ هزار اثر هنری این آرشیو، در مناسبت‌های مختلف در نگارستان هنری (طبقه زیرزمین) به‌صورت موضوعی به نمایش گذاشته می‌شوند.

آرشیو البسه

مخزن این آرشیو دارای آثار الیافی و البسه شهیدان اعم از لباس رزم، لباس شخصی، چفیه و ... است که در دمای استاندارد و به‌صورت علمی و ایمن، نگهداری می‌شوند.

آمفی تئاتر

این سالن با ظرفیت حدود ۱۲۰ نفر، به بهترین و جدیدترین سیستم‌های صوتی و تصویری برای برگزاری همایش‌ها و جلسات مجهز بوده، و همچنین بازدیدکنندگان می‌توانند فیلم‌ها، کلیپ‌های مختلف و متنوع در حوزه ایثار و شهادت، شهیدان، جانبازان و آزادگان را در این بخش مشاهده نمایند.

نگارستان هنری

این نگارستان به مساحت ۶۰۰ متر با نورپردازی و سیستم صوتی مناسب، آماده برگزاری نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی با محوریت ایثار و شهادت، شهیدان، جانبازان و آزادگان است.

کتابخانه تخصصی ایثار و شهادت

کتابخانه موزه شهدا دارای کتاب‌های از شهدا، درباره شهدا و کتاب‌هایی با محوریت ایثار و شهادت است. استفاده از این کتابخانه برای عموم آزاد است.

سایت

بازدیدکنندگان می‌توانند در این بخش، از سایت مجازی گنجینه شاهد و ایثارگر و سایر پایگاه‌های اطلاعاتی مرتبط با موزه‌ها و گنجینه‌های مرکزی شهدا بهره‌مند شوند.

کارگاه مرمت

این کارگاه با هدف ترمیم لباس رزم شهدا راه اندازی شده است. در این بخش لباس‌هایی که به دلیل آغشته بودن به خون، از هم گسسته یا به دلیل اصابت ترکش و خمپاره آسیب دیده است، مرمت می‌شود. این بخش دارای اتاق قرنطینه جهت نگهداری و تشخیص آسیب، اتاق آزمایشگاه جهت تعیین نوع مواد شیمیایی مورد نیاز جهت مصرف و اتاق مرمت برای ترمیم لباس‌های آسیب دیده است.

دیدن از این موره میتواند یاداور هشت سال دوران دفاع مقدس و آشنایی بیشتر با شهدا باشد.