قلعه سردار اسعد بختیاری که به قلعهی جونقان نیز شهرت دارد، اثری است صد ساله در شهرکرد که با الهامگیری از معماری غربی ساخته شده و همانند نگینی ارزشمند در بین آثار تاریخی جونقان است.«جونقان»، از شهرهای استان چهارمحال و بختیاری که در نزدیکی و در فاصلهی حدود ۴۰ متری از شهرستان شهرکرد قرار دارد.با توجه به قدمت این شهر، حضور آثار تاریخی و جاذبههای گردشگری تاریخی در این منطقه از استان، بدیهی است و در این زمینه میتوان به «قلعه سردار اسعد بختیاری»، که از جمله مشهورترین آثار تاریخی در جونقان است، اشاره کرد.درواقع این قلعه روزگاری اقامتگاه تابستانی «حاج علی قلی خان بختیاری»، بوده و نقش اساسی و پررنگی در انقلاب مشروطه و فتح تهران به دست بختیاریها ایفا کرده است؛ چرا که مورخان معتقدند که طرحها و برنامهریزیهای انقلاب مشروطه به فرماندهی سردار اسعد بختیاری در این قلعه صورت گرفته است.درواقع حسین قلی خان ایلخانی و کلب علی خان (عموی وی)، زمانیکه در جونقان به قدرت سیاسی دست مییابند، این شهر را به دلیل رشادتها و شجاعتهای جوانانش به عنوان مرکز قدرت سیاسی خود انتخاب میکنند. سپس در زمانهای بعد، علی قلی خان سردار اسعد در سالهای پایانی حکومت قاجاریان، تصمیم به ساخت کاخی زیبا و باشکوه روی بقایای منزل پدری خویش که اتفاقا در گذرگاهی قرار داشت، ساخت. برخی معتقدند که بواسطهی ایجاد قراردادهای تجاری بین خانهای بختیاری و تاجران انگلیس، علی قلی خان سردار، این کاخ را بنا کرد تا هم محل تصمیمگیریهای بزرگ باشد.
معماری قلعه با الهامگیری از معماری جدید فرانسه و مطابق با کاخهای اروپایی قرن ۱۹ میلادی است که دستور آن با هماهنگی امین السلطان، صدر اعظم ناصرالدین شاه قاجار انجام شده است. این کاخ افسانهای در دوران پویایی خود بسیار زیبا و چشمگیر بود و هر تماشاگر و ایرانشناس اروپایی را در نگاه نخست متحیر کرده و زبان تحسین آنها را میگشود.این کاخ در دوران اوج و پویایی خود دارای باغهای بزرگ در اطراف، استخری بزرگ در مرکز، ورودی که به جادهی سنگفرش باستانی مشرف بود، سردری بسیار زیبا و مجلل و تزئیناتی قابل توجه و شگفتانگیز از هنر دست اساتید ایرانی همچون آیینهکاری و نقاشی دیواری و نیز کتابخانهای بزرگ در این کاخ تاریخی مشاهده میشد؛ این در حالی است که متاسفانه امروزه از این کاخ مجلل و دو طبقه، تنها یک سردر و یک شاهنشین برجای مانده است.هرچند مدرسهی اسعد، بخش دیگری از قلعهی جونقان است که در ضلع غربی کاخ سردار اسعد، همچنان پابرجا است و گردشگران میتوانند هنگام حضور در این اثر تاریخی، از آن نیز بازدید کنند. در طبقهی فوقانی کاخ که به بخش شاهنشین شهرت دارد، میتوان ایوانی با ستونهای سنگی در سه جهت شمالی، جنوبی و شرقی مشاهده کرد که در مرزهای اتصال، آجرکاری متنوع و دیدنی اجرا شده است. در بخش غربی، کاخ به صورت یک دیوار یک دست و فاقد ستون و آجرکاری مشاهده میشود. درواقع این بخش از کاخ ساده و بدون تجملات است.
در کاخ سردار اسعد، تزئینات زیبا و جالبیوجود دارد که برخی از آثار به جا مانده از آنها قابل توجه و تماشایی است. به عنوان نمونه، ستونهای سنگی در بخشهای شمالی، جنوبی و شرقی عمارت کاخ و به صورت دوتایی یا جفت در کنار یکدیگر، ۱۲ ستون (۶ ستون دوتایی)، در ایوان شمالی، ۶ ستون دوتایی در ایوان جنوبی و ۶ ستون دوتایی در ایوان شرقی قرار گرفته است. در بخش زیرین ستون ها نیز میتوان اشکال هندسی به صورت مکعب مستطیل را که با نقشهای یکنواخت و مزین به گل چند پَر و نیلوفر است، مشاهده کرد.نمای خارجی طبقهی زیرین با هنر حجاری استادان ایرانی تزئین شده است. این تزئنیات قطعاتی از سنگ نما، نما و ازارههای سنگی ابزارکاری شده با تصاویر هندسی به شکل مستطیل و لوزی است. همچنین در قسمت جرزهای بین پنجرهها، لچک، پیشانی و لبهی ایوان نیز میتوان نقوش اسلیمی و گل بوته را مشاهده کرد.
هنر گچبری از دیگر تزئینات صورت گرفته در بخش زیرزمین، طبقهی بالا بوده، دو طرف بخش ورودی اصلی بنای کاخ و سربخاریهای اتاقها است که زیبا و تماشایی جلوه میکند.آجرکاری به شکلهای مستطیل ساده، گل میخی، لوزی و مربعی در کل سطوح خارجی دیوار غربی از بخش بالای بنا و نیز سطوح پیشانی ازارههای سنگی تا بخش انتهایی دیوار و همچنین پخهای چهار زاویه قسهای ایوانها از دیگر تزئیناتی است که هنرمندان سازندهی این اثر ملی، در این بنا اجرا کرده و برزیبایی آن افزودهاند.استادکاران و هنرمندانی که ساخت و تزئین کاخ سردار اسعد بختیاری را برعهده داشتهاند، با بهکار گیری از روش معرق روی چوب و فلزکوبی، تزئیناتی به صورت گل و بوته را روی درهای ورودی راهروی اصلی در بیشتر فضاهایی که به بخش فوقانی مرتبط است، شکوه و زیبایی چشمگیر و قابل توجهی را ایجاد کردهاند که در نوع خود ستودنی است.و اما آخرین بخشی که در کاخ با تزئینات زیبا مشاهده میشود، سردر ورودی رفیعی است که سازندگان آن را با سقف هلالی در دو طبقه ساخته و در دو طرف آنها، اتاقهای مخصوص دیدهبانی و نگهبانی احداث شده است.
از نکات جالب توجه در مورد کاخ سردار اسعد میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
• نخستین عمارت در چهارمحال و اصفهان که موتور برق و الکتریسیته در آن کارگذاشته شد.
• تالیف لغتنامهی دهخدا توسط علیاکبر دهخدا، در این کاخ زیبا آغاز شده است.
• جمع زیادی از پناهندگان سیاسی در زمان جنگ جهانی اول در این کاخ حضور داشتند.
قلعهی جونقان یا کاخ سردار اسعد بختیاری در تاریخ ۵ دی ماه سال ۱۳۵۶ به شمارهی ۱۵۴۸ به عنوان یکی از آثار تاریخی و ملی به ثبت رسیده است و همواره گردشگران و کسانی که به آثار و فرهنگ اصیل ایرانی علاقه دارند برای بازدید به این قلعه میروند.
0 دیدگاه