مسجد سرخ یکی از بناها و مساجد زیبای شهرستان ساوه و کشور ایران است که در مجموعه مسجد انقلاب ساوه قرار دارد. این مسجد به موجب تزئینات و کتیبه‌های قرمزرنگی که در آن تعبیه شده‌است، به مسجد قرمز شهره شده است. از جمله باارزش‌ترین عناصر سازندۀ این مسجد، محراب مزین شدۀ آن به کتیبه‌های گچ‌بری شده و نقاشی‌های متعدد آن و همچنین مناره آجری این مسجد می باشد.

تاریخچه

بر اساس کاوش‌های بعمل‌آمده، وجود یک آتشکده در دوره ایران باستان در مکان کنونی مسجد بسیار محتمل است. بنابر روایات تاریخی، این آتشکده تا دوره مامون عباسی پابرجا بوده و در این زمان به دستور ابودلف عجلی، حاکم ولایت عراق، خاموش و بجای آن یک مسجد بنا می‌شود. امروزه، بنای ابتدایی مسجد تا حد زیادی تخریب شده و بنای جدید مسجد در دوره سلجوقی و در مجاورت بنای قدیمی ساخته شده است که تا امروز نیز پابرجا مانده است.

طرح مسجد

این مسجد شامل سر در ورودی، صحن، ایوان، گنبدخانه، شبستان، رواق و مناره، دو مدرسه قدیمی و جدید و یک مسجد تازه ساخت است.سر در ورودی این بنا مزین به تزئینات کاشیکاری (کاشی فیروزه ای عصر صفوی) است و جدار آن حدود ‎ ۶۰ سال پیش سفیدکاری شده‌است.طاق سر در، مقرنس کاری و در پایین آن، کتیبه‌ای گچ‌بری شده به خط ثلث برجسته نمایان است و بالای درگاه و در سینه سر در، لوح سنگی نصب شده که بر آن فرمانی دیوانی ازشاه اسماعیل صفوی نقش بسته‌است.

بخش اصلی گنبد خانه در میانه سه رواق و یک مقبره واقع است و از سه جهت، درگاهی وسیع و مرتفع به رواق‌های اطراف باز می‌شود. گنبدخانه‌های دیگر در بالای این رواق قرار دارند که نیم طاق‌هایی در قوس‌های کوچکتری به اضلاع تبدیل گشته و پایین طاق با پوشش عرقچینی بنا بالا آمده‌است.بدنه قوس نیم طاقها با گوشه‌ای از مقرنس خوش آراسته و رنگ آمیزی شده‌است، در زیر گنبد، کتیبه‌ای با متن “سوره نبأ” منقش به گل و بوته‌های برجسته نوشته شده‌است. در زیرگنبد دوم کتیبه‌ای دیگر به خط برجسته کوفی به رنگ زرشکی با زمینه لاجوردی متضمن به سوره “یاسین” گچبری شده‌است. در میانه ضلع جنوبی گنبدخانه، محرابی چهار ضلعی با پوشش مقرنس گچی، مزین به کتیبه‌ای گچ‌بری شده قرار گرفته‌است.

از دیگر بخش‌های مهم این مسجد می‌توان به مناره آجری مسجد اشاره کرد که با آجر و آیات قرآنی آراسته شده‌است. در ضلع غربی صحن مسجد، ایوان مرتفع آجری قرار دارد که در پیرامون آن حجره‌هایی در سه طبقه ساخته شده‌است.مورخان علت نامگذاری این مکان را به نام مسجد سرخ به دلیل رنگ‌های قرمزی می‌دانند که در تزئینات مسجد و کتیبه‌های آن به کار رفته‌است.

قدمت تاریخی

براساس نظرات کارشناسان و کتیبه‌های تاریخی، تاریخ ساخت مسجد به دوره شاه اسماعیل صفویو یا دوران سلجوقیان باز می‌گردد.همچنین مناره مسجد نیز براساس تاریخ ثبت شده بر روی آن در سال ۴۵۳ هجری قمری ساخته شده است.

ثبت ملی

مسجد سرخ ساوه به شماره ۱۵۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است.

دسترسی

این مسجد در میدان انقلاب ساوه و در جنوب بازار قدیمی شهر قرار دارد.