چهار‌سوق شاه‌ یحیی یزد و یا همان بازار چهار سوق یزد مربوط به سدهٔ ۸ ه.ق است و در یزد، انتهای خیابان مسجد جامع واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۲۴۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. چهارسوق شاه یحیی یکی از قدیمی ترین و زیباترین چهارسوق های ایران محسوب می شود که در دل بافت تاریخی این شهر میراث جهانی و در کنار مسجد جامع کبیر یزد قرار گرفته است.

محله چهار سوق و بازار شاهی یزد ، از مناطق قدیمی این شهر می باشد که بازار آن به سبک بازارهای قدیمی ایران سرپوشیده است و البته شایان ذکر است که امروزه بازار شاهی در میان مردم، با نام بازار چهارسوق شهرت بیشتری دارد. قدمت بنا به دوران حکومت شاه یحیی بن مظفر در قرن هشتم هجری بازمی‌گردد. شاه یحیی از حکمرانان محلی دوران آل ظفر در یزد بود که بسیاری از بناهای تاریخی و ابنیه یزد به‌جامانده از دوران حکومت اوست.

گویا شاه یحیی مظفری در نیمه دوم قرن هشتم هجری، دستور به احداث گنبدی چهار سوی و بازاری شامل چهل باب دکان و مغازه داده است؛ بنابراین این محله به « چهار سوی » نامگذاری شده و تا عصر صفویه به همین نام خوانده می شده است اما از عصر صفویه به بعد به « چهار سوق » مشهور شده است؛ البته این محله به دلیل سکونت اقلیت مذهبی یهودیان نیز به نام محله جهودون (یهودیان) معروف گشته است. این چهار سوق در گذشته محل اشتراک فرهنگ‌ها و ادیان مختلفی بوده و هرچند در یک سوی آن مسجد جامع کبیر یزد و در سوی دیگر آن مدرسه علمیه قرار داشته در کوچه جنب آن کلیمیان یزد ساکن بودند.

این چهارسوق زیبا مجموعه ای است با سازه های خشتی همراه با اندود کاه و گل و گچ و خاک که با گنبدی از تاق و تویزه ها و مقرنسهای بسیار زیبا بر روی حجره هایی در دو طبقه بنا نهاده شده است. بازار و چهارسوق شاهی مجموعه بنایی از خشت با اندود کاهگل، گچ و خاک که سفیدکاری در برخی قسمت‌های آن دیده می‏‏شود، است.

بنای بازار شاهی در گذشته‌ای نه چندان دور از رونق برخوردار بود و مغازه‌های آن، اکثراً مایحتاج عمومی را تأمین می‌کردند ولی رفته رفته با کاهش جمعیت محلات قدیم و کهولت سن صاحبان دکان‌ها و جایگزین نشدن کسی به جای آن‌ها از رونق بازار کم می‌شود و ساختمان بازار با بلااستفاده ماندن دکان‌ها رو به خرابی می‌نهد.

تا دوران صفوی این محل به چهار‌سوی معروف بود و از صفوی به‌بعد به چهارسوق مشهور شد. به‌سبب سکونت یهودیان در این منطقه، این قسمت را محله جهودان یا یهودیان نیز می‌نامند. البته بازار در طول دوران مختلف تاریخ تغییرات و ساخت‌و‌سازهای زیادی را به خود دیده و امروزه بسیار متفاوت از شکل اولیه‌اش است، ولی هنوز اصالت و زیبایی و پویایی خود را حفظ کرده است. هم‌جواری مسجد جامع و حوزه علمیه و حضور کلیمیان در این محله نمونه‌ای خاص از زندگی مسالمت‌آمیز اهالی این منطقه است.

سقف این بنا در دهه های گذشته به طور کامل فرو ریخته بوده که در مدت زمان چهار سال، با استفاده از نمونه اصلی و اطلاعات معمرین، توسط استادکاران و معماران برجسته یزدی بویژه استاد خلیل کارگر مرمت شد؛ همچنین درباره مقرنس های این گنبد باید گفت که این مقرنس ها به صورت عین به عین از روی نمونه های قدیمی باقی مانده از گنبد بازسازی شده اند.مقرنس‌های این گنبد نیز از روی نمونه‌های قدیمی باقی مانده از خود گنبد به صورت عین به عین بازسازی شده است.. ارتفاع گنبد این چهارسوق از سطح زمین تا زیر گنبد به ۲۰ متر می‌رسد و دهانه این گنبد نیز ۱۵ متر است.

در گوشه شمالی این چهارسوق آب انبار بسیار زیبایی قرار دارد که برای بازاریان و مردمان این محله تاریخی دارای ارزش بسیار بوده است.آب‌انباری واقع شده در گوشه‌ای از چهارسوق که بانی آن خواجه عطاالله است و به سال ۱۰۳۳ بنا نهاده شده است. در استان یزد بیش از ۱۰۰ آب‌انبار شهری با ویژگی‌های خاص زمان و عصر خود مثل تعداد بادگیر، اندازه مخزن و پلکان وجود دارد.

در گذشته در ایران و به‌خصوص مناطق کویری به‌علت کمبود آب از روش‌های مختلف برای ذخیره آب استفاده می‌شد، مثل قنات، چشمه، چاه و آب‌انبار. آب در فصول پربارش از مسیرهایی مثل قنات به داخل مخازن آب‌انبارها هدایت می‌شد و در فصول کم‌بارش اهالی آن منطقه یا محله از آن استفاده می‌کردند. امروزه افتتاح مغازه های رنگارنگ سنتی در بازار چهارسوق و بازدید گردشگران داخلی و خارجی، جانی دوباره به این بازار سنتی بخشیده است.

نحوه دسترسی به چهار‌سوق شاه‌ یحیی

آدرس : یزد، انتهای خیابان مسجد جامع، بازار چهار سوق یزد