هر چند که در ایران بازارها قدمتشان به دوره های بسیار تاریخی و چند صد ساله می رسد اما تنها یک بازار است که با خاطرات زائران امام رضا (ع) عجین شده است. یکی از بازارهایی که در عصر معاصر و دوره پهلوی ساخته شد، بازار رضا مشهد است. هر چند این بازار به نوعی، بازاری متعلق به عصر جدید است اما در طراحی و ساخت آن شعی شده است که از المان های بازارهای قدیمی ایران استفاده شود.

بازار رضا در سال ۱۳۵۵ شمسی و به دستور محمد رضا شاه توسط ولیان، استاندار وقت خراسان و بنا به قوانین دوره پهلوی، نایب التولیه آستان قدس، ساخته شد. پس از تصویب کلیت ساخت بازار رضا در مجلس وقت ایران و در خیابان شیخ طوسی سابق، اقدام به تخریب بناها و مغازه های قدیمی و پراکنده اطراف حرم نمودند. پس از تخریب بازار قدیم مشهد، ساخت بازار رضا در سال ۵۴ آغاز و در سال ۵۵ به اتمام و افتتاح رسید. این بازار برای گردشگران و زائرینی که به مشهد می آیند، در کنار حرم متبرکه ساخته شد. در نهایت به هر یک از کسبه در بازار رضا مشهد، مغازه ای داده شد.

قبل از ساخت این بازار، وجود مکانی یک دست و مغازه هایی در یک مکان مناسب که بتوانند ارائه دهنده سوغاتی های مشهد باشند، وجود نداشت. بنابراین زمینی به مساحت ۹۶۰ متر طول (حدود یک کیلومتر) و ۳۳ متر عرض، در اختیار مهندس معمار مشهور در آن دوران یعنی داریوش بوربور قرار گرفت تا بازاری جدید را طراحی نماید. یکی از جالب ترین موضوعاتی که راجع به بازار رضا مشهد می توان گفت زمان ساخت آن است. این بازار با سرعت بسیار بالا و در عرض ۱۱ ماه ساخته شد. کل بنای بازار با الهام از دیگر بازارها، سرپوشیده و البته دو طبقه ساخته شده است. هنگامی که درون این بازار با کف پوش های سرامیکی اش قدم می زنید، به یاد بازارهای سرپوشیده دیگر شهرها، خواهید افتاد. با این تفاوت که اجناس و کالاهایی که در اینجا می بینید بسیار متفاوت تر از کالاهایی است که در بازارهای اصفهان، تبریز و یا شیراز می بینید.

معماری ایرانی-اسلامی در بازار رضا مشهد:

سردر های بازار:

دو سردر اصلی بازار، بر اساس معماری اسلامی و تناسبات معماری ایرانی ساخته شده است. سردرها، به حالت پلکانی رو به سمت جلو، پیش آمدگی دارند و سردر میانی بزرگتر از دو سردر کناری است. در آخرین عقب رفتگی ورودی بازار، دو ورودی کوچک هم در نظر گرفته اند که بیشتر می توان از آن ها به خروجی نام برد تا ورودی و بیشتر برای رفت و آمد کسبه بازار طراحی شده اند.  یک نکته اصلی راجع به ورودی بازار وجود دارد و آن این است که هر دو سردر اصلی بازار که در دو انتهای آن قرار دارد، شبیه به یکدیگر و با طاق نماهای یکسانی ساخته شده اند.

با این حال، ورودی بازار در میدان هفده شهریور به دلیل باز بودن بیشتر فضای روبرویش، بیشتر خودنمایی نموده و می توان ورودی سمت فلکه آب را به نوعی محجور مانده تلقی کرد. نماد و عدد ۳ را به راحتی در طراحی این بازار می توانید ببینید.

هشتی های بازار:

بازار رضا اگر چه در ظاهر به صورت یک بازار دیده می شود اما در حقیقت از ۶ بازار مجزا در درون ساختمانش، تشکیل شده است. با تمام شدن هر بازار، گردشگران به هشتی می رسند که در آن آبخوری و نیمکتی برای استراحت وجود دارد. همچنین در کنار این هشتی، پلکان های ورودی به طبقه دوم قرار گرفته است.

طبقه همکف بازار:

کل طول بازار رضا مشهد از دو راهرو یا مسیر در کنار یکدیگر تشکیل شده است. بنابراین در اینجا با دو ردیف مغازه ها و دکان های کناری و یک ردیف مغازه های میانی روبرو هستیم. مغازه های میانی بازار، عبور بین دو راهرو را غیر ممکن نموده است. پس تنها در بعضی از بخش ها، که راهروهای فرعی و عمود بر دو راهروی اصلی وجود دارند، می توانید بین دو راهرو اصلی جابه جا شوید.

دسترسی به بازار رضا مشهد:

بازار سرپوشیده مشهد یا بازار رضا دسترسی بسیار راحتی داشته و به راحتی پیدا می شود. این بازار از فلکه آب که آخرین فلکه منتهی به حرم امام رضا (ع) است شروع شده و تا میدان هفده شهریور ادامه می یابد. بنابراین برای رسیدن به این بازار به راحتی می توانید مسیر دسترسی به حرم را در پیش بگیرید و پس از زیارت، مسیر روبروی باب الرضا را را پیش گرفته تا به فلکه آب و ورودی بازار برسید. در دو طرف بازار، دو خیابان شیخ طوسی و خیابان سلیمان خاطر موازی با دیواره های بازار، کشیده شده اند و مسیر رفت یک طرفه ای را برای ماشین ها از فلکه آب تا هفده شهریور فراهم کرده اند. اگر در مشهد هستید و قصد بازدید و خرید از این بازار را دارید، به شما توصیه می کنیم که از سمت هفده شهریور وارد بازار شوید. چرا که با شلوغی جمعیت زائر سمت دیگر کمتر مواجه خواهید شد. اما اگر زائر هستید و از سمت حرم می خواهید وارد بازار شوید، طبعا ابتدا به ورودی فلکه آب خواهید رسید. هر ساله گردشگران داخلی و خارجی زیادی جذب این مکان دیدنی می شوند.