حمام کرناسیون (موزه مردم شناسی) به شماره ۸۴۷۷ در ردیف آثار ملى ایران به ثبت رسیده و یکی از بناهای دوره قاجاریه می باشد. این بنای تاریخی پس از بازسازی در سال ۸۵ توسط سازمان نوسازی و میراث فرهنگی به عنوان موزه مردم شناسی تغییر کاربری داده و با بازدید از آن می توان با انواع مشاغل قدیم دزفول آشنا شد. این حمام در مرکز محله کرناسیون در شمالی ترین قسمت بافت قدیم قرار گرفته است . حمام کرناسیون با مساحتی حدود ۸۸۰ متر مربع دارای سردری کوچک و زیبا با تزئینات ساده آجرکاری می باشد. بنای حمام به دو قسمت زنانه و مردانه قابل تفکیک بوده که هرکدام از فضاهایی به نامهای دالان ورودی،سربینه،گرمخانه و … تشکیل شده است. عبور و مرور در قسمت زنانه جهت ایجاد محرمیت از پشت بام و از طریق پلکانی صورت می گرفته است. نحوه تأمین آب مصرفی حمام، چاه موجود در کنار بنا می باشد که به وسیله حفره های قنات مانندی به آب رودخانه متصل شده و به وسیله چرخ چاهی به مخازن آب حمام هدایت شده است.

حمام کرناسیون ، یکی از آثار تاریخی دزفول است که در بافت قدیمی و در محله‌ای به نام کرناسیون واقع شده‌است. این حمام تاریخی پس از بازسازی‌های صورت گرفته، در سال ۱۳۸۵ به عنوان موزه‌ی مردم شناسی تغییر کاربری داده‌است. از این رو اگر قصد سفر به دزفول را دارید و می‌خواهید با مشاغل مختلف منطقه بیشتر آشنا شوید، حمام کرناسیون بهترین گزینه است.شهر دزفول که تاریخ و فرهنگی غنی را از آن خود کرده، ‌آثار طبیعی و تاریخی بسیاری را در خود جای داده‌است. این شهر به دلیل قدمت آجر چینی که زمان آن به دوران صفوی باز می‌گردد، به موزه‌ی آجری ایران مشهور است. یکی از زیباترین آثاری که به دلیل کاربری آن گردشگران بسیاری جذب آن می‌شوند،‌ حمام کرناسیون است، که بازدید از آن شما را با انواع مشاغل این منطقه بیشتر آشنا می‌کند. از این رو اگر به دنبال اطلاعاتی در مورد حمام کرناسیون دزفول هستید، در این مقاله همراه ما باشید.

مشخصات اولیه‌ی حمام کرناسیون

این حمام تاریخی که در حال حاضر به موزه‌ی مردم شناسی مبدل شده،‌ در مرکز محله‌ای به نام کرناسیون که در ضلع شمالی بافت قدیم شهر دزفول است، قرار دارد. حمام کرناسیون در حدود ۸۸۰ مترمربع مساحت دارد و قدمت آن به اواخر دوران زندیه و اوایل دوران قاجار باز می‌گردد. این حمام از دو قسمت زنانه و مردانه تشکیل شده که هریک از آن‌ها شامل فضاهایی همچون ورودی، سربینه، گرمخانه و … هستند.این حمام سردری کوچک و تزئیناتی آجری شکل دارد و در اردیبهشت ماه ۱۳۸۲ در لیست آثار ملى ایران به ثبت رسیده‌است.

علت نامگذاری حمام

نام کرناسیون مربوط به محله‌ای است که حمام در آن واقع شده‌است. کرناس نام یک از کوهستان‌های شمالی دزفول و همچنین نام عشایری است که در حدود یک قرن پیش از این کوهستان به منطقه‌ای در مجاورت رودخانه‌ی دز مهاجرت کردند.

بخش‌های مختلف حمام کرناسیون

معمار این حمام زیبا استاد معزی است. این حمام از دو بخش زنانه و مردانه تشکیل شده که بخش مردانه به موزه‌ی مردم شناسی و بخش زنانه نیز در گاهاً محلی برای به نمایش گذاشتن صنایع دستی دزفول است.قبل از ورود به حمام، یک حلقه چاه به چشم می‌خورد که در زمان‌های گذشته آب مورد نیاز حمام را تأمین می‌کرده‌است. آب چاه نیز از حفره‌هایی که به رودخانه اتصال داشتند، تأمین می‌شده. آب به دست آمده نیز توسط چرخ چاهی و از طریق کانال‌هایی سفالی به مخازن آب حمام هدایت می‌گردیده. در نزدیکی چاه نیز دری فرسوده و قدیمی قرار دارد که گویی در ورودی حمام در زمان‌های گذشته بوده‌است.

فضای داخلی حمام

فضای داخلی حمام از چند بخش مجزا تشکیل شده که هریک از آن‌ها ویژگی مخصوص به خود دارند.در ابتدای ورود، سربینه‌ای شش ضلعی با چندین حجره به چشم می‌خورد که محلی برای تعویض لباس بوده‌است. در وسط این بخش شش ضلعی حوضی قرار دارد که حجره‌‌ها در دورتا دور آن قرار گرفته‌اند.

آتشدان‌ها

در کنار بخش مردانه و زنانه‌ی حمام آتشدان‌ها و مخازن آب گرم و سرد قرار دارد. آتشدان‌ها در این بخش از طریق گربه‌روها موجب گرم شدن کف فضاهای داخلی می شده‌اند.جالب است بدانید که گربه‌روها کانال‌هایی هستند که در زیر گرمخانه‌ها و به منظور گرم کردن فضاهای داخلی ایجاد گردیده‌اند و عرض آن‌ها تقریباً به اندازه‌ی عرض شانه یک انسان و ارتفاع آن‌ها به اندازه‌ی یک نفر در حالت نشسته است. طراحی این بخش به گونه‌ای بوده‌است که تمیز کردن دوده‌های ایجاد شده از این مجراها یکی دوبار در سال امکانپذیر بوده‌است.در گربه‌روها گازهای سمی ایجاد شده همچون دی اکسید کربن به وسیله مجراهایی چون دودکش که در دیوارها تعبیه شده‌اند به سمت بیرون هدایت می‌شده.

نورگیر حمام

سقف سربینه و گرمخانه‌های حمام گنبدی شکل است و در بالای آن‌ها دریچه‌ای وجود دارد که برای استفاده از نور طبیعی و همچنین تهویه‌‌‌ی هوا تعبیه شده‌ که توسط  درپوشی معروف به گلجام جهت کنترل عبور و مرور هوا مسدود شده است.پس از عبور از طاقی آجری که کوتاه و کم عرض است به مخزن‌های آب سرد و گرم می رسیم. این بخش از حمام که کف آن با کاشی‌های آبی رنگی تزئین شده، به نمایش مشاغل مردم دزفول توسط  پیکره‌هایی که لباس‌هایی قدیمی بر تن دارند، پرداخته‌است. از جمله مشاغلی که در این بخش به آن‌ها پرداخته شده می‌توان به  نمدمالی، آهنگری، نخ‌ریسی و … اشاره کرد.

گرمخانه‌ی حمام

این  بخش از حمام در راهرویی بزرگ که طاق‌هایی زیبا در آن به چشم می‌خورد، قرار گرفته‌است. در کناره‌ی دیوارهای این بخش قفسه‌‌هایی چوبی قرار دارد که در آن دست نوشته‌هایی از شخصیت‌‌های قدیمی دزفول،‌ زیورآلات قدیمی و همچنین ابزارهایی که در آن زمان مورد استفاده بوده، مشاهده می‌گردد که قدمت اکثر آن‌ها به دوران قاجار بازمی‌گردد.در کنار سردر حمام و در نزدیکی چاه، پلکانی وجود دارد که با عبور از آن به پشت بام حمام کرناسیون می‌رسید. در بام این بنا دو گنبد آجری منحصربه فرد به چشم می‌خورد. یکی از این گنبدها گنبد آجری کوچکی است که چهار طاقی‌های دوران ساسانی را یادآور می‌شود. بام این حمام ارتفاع زیادی ندارد ولی با این اوصاف دورنمایی از شهر به چشم می‌خورد.

ویژگی منحصربه فرد بنا

حمام کرناسیون در نزدیکی اماکن دیدنی دزفول قرار گرفته و از این جهت علاوه بر این حمام می‌توانید از خانه‌های قدیمی شهر و همچنین مقبره‌ی سید عبداله داعی که از عرفا و شعرای بزرگ دزفول بوده‌است، دیدن نمایید.

دیدن از این حمام تاریخی رو به شما گردشگران عزیز پیشنهاد میکنیم.