گوردخمه‌ اسحاق وند کرمانشاه

گوردخمه‌های اِسحاق‌وند یا سکاوند، که سه گوردخمه‌ی تراشیده شده در دل کوه هستند و قدمت آن‌ها به دوره‌ی ماد باز می‌گردد در ۲۵ کیلومتری جنوب‌غربی شهر هرسین در استان کرمانشاه قرار دارند.

در باور نیاکان باستانی ما، تن بی‌جان، هیچ ارزشی نداشته و ناپاک بود. از این‌رو، نحوه‌ی از بین رفتن جسد نیز چندان اهمیتی نداشت و فقط تنها قاعده‌ی ضروری در باب تدفین اموات این بود که از بین رفتن جسد آن‌ها موجب آلودگی مکان زندگی نشود. تحت تاثیر همین باور، صخره‌ها و بلندی‌های دور از آبادی‌ها را برای تدفین اموات انتخاب می‌کردند. این تدفین‌ها به روش‌های مختلفی انجام می‌شد که نتیجه‌ی اعمال این روش‌ها، باقی ماندن ابنیه‌ی کهن بی‌شماری مانند گوردخمه‌ها و دخمه‌ها در این سرزمین است.

گوردخمه

گوردخمه، آرامگاهی به شکل یک اتاق مستطیل دارای یک یا چند محل دفن بوده که در دل کوه‌ها و صخره‌ها کنده می‌شد و گاهی آنقدر بزرگ بود که برای نشستن، قرار دادن اشیا و حتی برگزاری مراسم تدفین، جای کافی داشته است. منشأ این معماری صخره‌ای برای خاکسپاری اموات، مربوط به پادشاهی آرارات و تمدن اورارتوها (Urartu) است که از تمدن‌های هزاره‌ی دوم قبل از میلاد به‌شمار می‌روند. اورارتوها، نیاکان گرجی‌ها و ارمنی‌ها هستند. در نواحی اطراف دریاچه ی وان در کشور ترکیه و بلندی‌های ارمنستان که جزو گستره‌ی جغرافیایی تمدن اورارتوها بوده است، تعداد قابل ملاحظه‌ای از این گوردخمه‌ها وجود دارد.

دخمه (برج خاموشان)

در این روش، که مورخین، منشاء آن را اقوام آریایی ساکن در مناطق سردسیر و پربرف می‌دانند، بر فراز بلندی‌های دور از آبادی، مکانی را ایجاد کرده و اموات را در آنجا قرار می‌دادند تا اجساد، توسط حیوانات و پرندگان متلاشی شوند. درون دخمه‌ها برای جمع‌آوری و امحای استخوان‌های باقیمانده، استودان تعبیه می‌کردند. واژه‌ی استودان از ترکیب واژه‌های استو به معنای استخوان و دان به معنای جایگاه ساخته شده است. استودان چاهی است با دیواره‌ی سنگی که در میان دخمه‌ها حفر می‌شد، استخوان‌های باقی‌مانده درون آن انبار می‌شد تا با استفاده از موادی نظیر آهک و گوگرد به‌طور کامل نابود شود. از آنجا که بسیاری از این دخمه‌ها برج‌های سنگی استوانه‌ای شکل هستند، برج خاموشان نیز بر آن‌ها اطلاق می‌شود.

گوردخمه‌های اسحاقوند (سکاوند)

این گوردخمه‌ها کهسه گوردخمه در ابعاد مختلف هستند در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان هرسین در استان کرمانشاه و در صخره‌هایی که در شمال شرقی روستای ده نو واقع شده‌اند. نام اسحاق‌وند با توجه به روستایی که در همان حوالی وجود دارد، بر این گوردخمه‌ها گذاشته شده است. این گوردخمه‌ها طبق نظر برخی از باستان‌شناسان، قدیمی‌ترین مقابر صخره‌ای سرزمین پارس هستند.

در بالای گوردخمه‌ی میانی بر خلاف گوردخمه‌های سمت راست و چپ که تزییناتی ندارند، تصویر مردی به حالت تمام‌قد با چهره‌ای نیم‌رخ وجود دارد. این مرد که لباس چین‌دار بلندی به تن دارد، دست‌هایش را به حالت نیایش بلند کرده است. در مقابل او مشعل و آتش‌دان قرار دارد و یک هیکل کوچک در پشت آتش‌دان ایستاده که دست‌هایش بلند است و شئی در دستان خود دارد.

قدمت گوردخمه‌ی اسحاق‌وند

با توجه به توضیحاتی که پیرامون گوردخمه‌های ایرانی در همین مقاله آورده شد، گوردخمه‌های اسحاق‌وند مربوط به دوره‌ی مادها هستند، اما در بین باستان‌شناسان درباره‌ی قدمت این گوردخمه‌ها اختلاف نظر وجود دارد که مهم‌ترین این نظرات، متعلق به ارنست امیل هرتسفلد، ایران‌شناس آلمانی، است.

هرتسفلد، گوردخمه‌ی میانی را منسوب به گئوماتای مغ (بردیای دروغین) می‌داند و معتقد است نام سکاوند با توجه به محل قتل گئوماتای مغ توسط داریوش یکم که قلعه‌ی سکوند بوده، بر این گوردخمه‌ها گذاشته شده است.